به و خواص آن

به با نام علمی Cydonia درخت کوچکی به ارتفاع حداکثر 5 متر، که پوست ساقه و تنه‌ ی آن قهوه‌ ای می‌ باشد و در اکثر نقاط اروپا، نواحی مدیترانه، آسیا و آفریقای شمالی می روید. برگ‌ های به پوشیده از کرک و صاف است. گل‌ های آن درشت، به رنگ سفید و یا صورتی و دارای پنج گلبرگ می‌ باشد. میوه‌ ی رسیده آن زرد رنگ، گرد و یا به شکل گلابی می‌ باشد و سطح آن پوشیده از کرک و دارای طعمی مطبوع، شیرین و یا کمی ترش است. ظاهر این میوه شبیه سیب است، اما خواص میوه ی به حتی از سیب هم بیشتر است. «به» یکی از میوه‌ های خاص فصل سرد است که به دلیل طعم گسی که دارد بسیاری اوقات نا دیده و دست‌ کم گرفته می شود، اما سرشار از ویتامین‌ های A و B، املاح، فیبر و تانن است و ۱۰۰ گرم از آن حدود ۵۷ کیلو کالری انرژی تولید می‌ کند، بنابراین برای کسانی که می‌ خواهند لاغر شوند این میوه بسیار مفید است.

طبع به گرم و خشک است، اما گرمای آن زیاد نیست و برخی از حکمای طب سنتی طبع آن را متمایل به معتدل دانسته‎ اند. البته "به" ترش نسبت به نوع زرد و شیرین آن، سردی بیشتری دارد. به همین دلیل این میوه با طبایع مختلف، سازگار بوده و همه می‎ توانند از خواص آن بهره ‎مند شوند. اما جالب است بداینم که طبع تخم به، که به آن به‎دانه می ‎گویند و در درمان سرفه خشک از آن استفاده می ‎‌شود، سرد و تر شناخته شده است.

موسیلاژ (پکتین‌ها و… )، اسید مالیک، اسید شیکیمیک، گلیوکوزید ها، یسیانوژنیک، فلاونوئید ها، پلی‌فنول‌ ها، اسید های آمینه آزاد، همه از ترکیبات شیمیایی میوه به هستند. خواص بی نظیر این میوه، به دلیل وجود انواع ویتامین ها و مواد معدنی است. این میوه دارای مقادیر بالایی از ویتامین C، ویتامین A، ویتامین B، آهن، پتاسیم، سلنیوم، منیزیم، مس و روی است. مصرف روزانه این میوه به تنهایی می‌ تواند یک چهارم ویتامین C مورد نیاز بدن را تامین کند.

1. ادرار آور است.
2. نرم کننده‌ی سینه است و سرفه را برطرف می‌ کند.
3. تقویت کننده‌ ی معده و دستگاه هاضمه است و برای هضم غذا مفید می باشد.
4. خونریزی زخم و بریدگی‌ ها را بند می‌ آورد، خونریزی از رحم را متوقف می‌ کند.
5. به ترش، مسهل است.
6. اثر مفید روی بواسیر دارد.
7. برای درمان جراحات گلو و گلو درد مفید است. به ترش در درمان تنگی نفس موثر است.
8. ضد تب است، سرگیجه را برطرف می‌ کند.
9. برای درمان تورم‌ های داخلی بدن مفید است. برای کبد بسیار مفید است و ورم کبد را رفع می‌ کند.
10. برای التیام ترک پوست دست و بدن، نوک پستان‌ ها و لب لعاب به دانه را روی موضع بماليد.
11. برای درمان خشکی زبان و دهان مفید است.
12. جویدن به دانه برای تقویت نیروی جنسی مفید است.
13. زخم روده‌ ها را درمان می‌ کند و در معالجه‌ ی کم اشتهایی مفید است.
14. ضماد برگ درخت به برای ورم چشم مفید است.
15. خوردن به مانع از سقط جنین می‌ شود و ویار زنان باردار با خوردن به از بین می‌ رود.
16. خوردن به رفع افسردگی و وسواس نموده و نشاط ‌آور است.
17. لعاب به دانه برای درمان سریع سوختگی‌ ها مفید است.
18. خوردن به، به کاهش فشارخون و چربی خون کمک می‌ کند و برای تقویت قلب مفید است.
19. جوشانده‌ ی برگ به بهترین راه برای درمان عصبانیت است و برای رفع بد خوابی مناسب است.
20. خوردن به عرق بدن را خوشبو می‌کند.
21. به، به علت داشتن ویتامین A برای مبتلایان سل، میوه‌ ی مفیدی به شمار می‌ رود.
22. جویدن به دانه، کندی دندان‌ ها را برطرف می‌ کند و در رفع بوی بد دهان مؤثر است.

• خوردن به بصورت خام مضر است زیرا رگ‌ های بدن را مسدود می‌ سازد.
• استفاده‌ ی زیاد از به دانه، معده را ضعیف می‌ کند. از این رو گرم مزاج ها باید آن را با شکر و سرد مزاج‌ ها با رازیانه مصرف کنند.
• خوردن کرک‌ های پوست به، بسیار قابض بوده و موجب گرفتگی و ناراحتی گلو می‌ شود.

1) شیره به: ۵۰ گرم به را خرد کرده با ۵۰ گرم عسل یا شکر مخلوط کنید و در یک لیتر آب جوش بریزید و آن را روی حرارت گذاشته تا بجوشد و حجم آن به نصف تقلیل یابد.

2) جوشانده دانه به: ۳۰ گرم به دانه را در یک لیتر آب جوش ریخته و آنقدر بجوشانید تا به صورت ژله در آید.

3) جوشانده برگ درخت به: ۳۰گرم برگ درخت به را در یک لیتر آب جوش ریخته و مدت چند دقیقه بجوشانید.

4) دم کرده گل به: ۳۰ گرم گل به را در یک لیتر آب جوش ریخته و به مدت پنج دقیقه بگذارید تا دم بکشد.

5) روغن به: به را تکه تکه کرده و بپزید، سپس آب آن را بگیرید و با دو برابر وزن، آن روغن زیتون مخلوط کرده و آنقدر بجوشانید تا تمام آب آن بخار شود و فقط روغن باقی بماند، البته دقت کنید که روغن نسوزد.

6) شربت به لیمو: برای تهیه شربت به لیمو باید به همراه 250 گرم آب به را با 150 گرم سرکه و آّ‌ب ‌لیمو‌ و گلاب و3 کیلو قند جوشانده شود تا به قوام آید.

• برای رفع التهاب پلك و استراحت چشمان خسته می‌ توانید چند قاچ به تازه را مستقیماً روی موضع درد قرار دهید. البته باید پیش از این کار، به را به دقت شست. برای بر طرف کردن چین و چروك مي‌ توانيد حدود پانزده روز پوست به را در آب مخلوط با مختصری الکل بخیسانید. لوسیونی به این طریق فراهم کنید و به کار ببرید.
• برای درمان گلو درد، يك قاشق شربت به را در يك ليوان آب گرم رقیق کنید و به صورت غرغره به کار ببرید.
• يك مشت به دانه را در دو لیوان آب بجوشانید. صاف کنید و بگذارید سرد شود، به صورت کمپرس روی سوختگی، بریدگی و سرما زدگی قرار دهید.