گشنیز و خواص آن

گشنیز گیاه بومی جنوب اروپا و منطقه‌ ی مدیترانه و نام علمی آن Coriangrum sativum است. رازیانه، شوید، جعفری، کرفس، زیره، گلپر و هویج از خانواده گیاه گشنیز هستند. گشنیز در بیشتر نقاط ایران نیز می‌ روید و از زمان‌ های قدیم وجود داشته و حتی مورد مصرف مصری‌ ها نیز بوده است. بقراط این گیاه را می‌ شناخت و برای درمان بیماری‌ های مختلف از آن استفاده می‌ کرد. گشنیز گیاهی است علفی و یک ساله، به رنگ سبز که ارتفاع آن تا هشت سانتی‌ متر نیز می‌ رسد. برگ‌ های آن به دو شکل ظاهر می‌ شوند. آن‌ هایی که در قاعده‌ ی ساقه وجود دارند، به شکل دندانه‌ دار و آن‌ هایی که در طول ساقه هستند، باریک و نخی شکل می‌ باشند. گل‌ های گشنیز کوچک و به رنگ سفید مایل به صورتی در انتهای ساقه به شکل چتر ظاهر می‌ شوند. قسمت مورد استفاده‌ ی گیاه، ساقه، برگ و میوه‌ ی آن است. میوه‌ ی گشنیز گرد و به رنگ زرد کم‌ رنگ می‌ باشد. بوی تازه‌ ی آن مطبوع نیست و تقریباً بد بو است، ولی بر اثر خشک شدن، خوش‌ بو می‌ شود. حتی نام لاتین گشنیز ( Corianrder) از لغت یونانی Korio مشتق شده که به معنی بد بو است.

گشنیز و تخم گشنیز از نظر طب قدیم ایران سرد و خشک است. به همین دلیل مردم جنوب کشورمان پودر تخم گشنیز را با حلوا خرمایی ترکیب می‌ کنند تا طبع گرم خرما را خنثی کنند.

دارچین و سکنجبین مصلح و بهبود دهنده خواص و مزاج گشنیز هستند.

در 100گرم گشنیز مواد زیر وجود دارد:

1. تخم گشنیز را پودر و به نسبت مساوی با شکر و یا عسل مخلوط کنید. برای تقویت بدن بسیار مفید است.
2. گیاه گشنیز سرشار از فیبر است. استفاده مداوم از گشنیز به عنوان سبزی تازه می‌ تواند موجب لاغری شود. استفاده از فیبر‌ها با کاهش اشتها همراه است.
3. خوردن تخم گشنیز با غذا به هضم آن کمک می‌ کند.
4. نفخ و گاز معده را از بین می‌ برد.
5. ادرارآور و قاعده‌آور است.
6. برای برطرف کردن تشنج مفید است.
7. کرم‌ های معده و روده را از بین می‌ برد.
8. برای برطرف کردن بیماری صرع مفید است.
9. کسانی که با عجله غذا می‌ خورند و مقداری هوا را با غذا به داخل معده می‌ فرستند، باید حتماً با غذا مقداری تخم گشنیز بخورند.
10. برای برطرف کردن تب تیفویید مفید است.
11. خاصیت ضد باکتری دارد و بیماری‌ های عفونی روده و گوارش را برطرف می‌ کند.
12. تب‌ های نوبه‌ ای را درمان می‌ کند.
13. برای نرم کردن سینه، از جوشانده‌ ی تخم گشنیز استفاده کنید.
14. سرما خوردگی را برطرف می‌ کند.
15. تخم گشنیز، شیر را در مادران شیرده زیاد می‌ کند.
16. برای تسکین درد دندان تخم گشنیز بجوید.
17. برای برطرف کردن جوش‌ هایی که در دهان می‌ زند، تخم گشنیز بجوید.
18. تقویت‌کننده‌ ی قلب و کاهش دهنده ی فشارخون است.
19. خوردن جوشانده‌ ی تخم گشنیز یا تخم گشنیز بو داده، اسهال‌خونی را برطرف می‌ کند.
20. کوبیده میوه گشنیز، مخلوط با فلفل و نمك، از فاسد شدن گوشت جلوگیری کرده و در صنعت کنسرو سازی مورد استفاده قرار می گیرد.
21. گشنیز، تقویت کننده دستگاه عصبی، آرام ‌بخش و خواب آور است.

1. آب گشنیز خواب ‌آور است.
2. جوشانده‌ ی تمام قسمت‌ های گیاه برای برطرف کردن سرفه، سرما خوردگی و سرخک مفید است.
3. مسکن و آرام کننده است و برای تنگی نفس مفید است
4. مسمومیت‌ های حاصل از مواد پروتئینی را برطرف می‌ کند.
5. تشنگی را برطرف می‌ کند.
6. حالت تهوع را با خوردن گشنیز برطرف کنید.
7. طحال را تمیز و تقویت می‌ کند.
8. برای درمان فتق مفید است.
9. برای برطرف کردن بوی بد دهان و نفس بدبو، سوپ گشنیز بخورید.
10. دل درد را برطرف می کند.

حدود 10 گرم تخم گشنیز را در ماهی تابه بریزید و بو دهید (سرخ کنید) تا رنگ آن قهوه‌ ای شود، سپس آن پودر را با سرکه مخلوط کنید و چند روز آن را بنوشید تا بواسیر از بین برود.

حدود 10 گرم تخم گشنیز را در چهار لیتر آب بریزید و بگذارید بجوشد تا حجم آن به یک لیتر برسد، آن را کمی سرد کنید و در دهان مزمزه کنید تا درد دندان برطرف شود.

یک قاشق چای‌ خوری پودر تخم گشنیز را در یک لیوان آب‌ جوش بریزید و به مدت 5 دقیقه دم کنید، سپس آن را برای شستن دهان، دندان و گلو قرقره کنید.

گشنیز التیام دهنده اختلالات پوستی، ورم و التهاب پوست، خارش، آلرژی و کهیر است و بیماری باد سرخ را درمان می‌ نماید. ضماد گشنیز، زخم‌ ها و سرطان پوست را کاهش داده و به تدریج برطرف می‌ سازد.

ضماد تخم گشنیز، مخلوط با عسل و روغن زیتون، خارش‌ های پوستی را برطرف می‌ نماید و گرد تخم گشنیز، قطع کننده خونریزی زخم‌ های پوستی است.

اگر در مصرف گشنیز زیاده روی نشود، هیچ گونه ضرری ندارد، ولی مصرف زیاد از حد آن سبب خستگی شدید می‌ شود و گاهی به خواب عمیق و رخوت و بی حسی منجر می‌ شود. در بعضی از اشخاص نیز باعث ورم‌ معده می‌ شود.

گشنیز معمولاً به صورت بهاره و پاییزه کشت می‌ شود. برای افزایش قوه رویشی پیشنهاد می‌ شود بذرها به مدت ۲۴-۱۲ ساعت در آب خیسانده شوند. بذرها را به صورت دستی در خاک نرم می‌ کارند، یا به کمک ردیف کار غلات بذرها را در ردیف‌ های مورد نظر کشت کرده، پس از کاشت، زمین را آبیاری می‌ کنند. برداشت محصول در یک یا دو مرحله توسط ماشین برداشت صورت می‌ گیرد. برداشت طی دو مرحله مناسب‌ تر است. بهترین زمان برداشت هنگامی است که ۳۰ تا ۲۰ درصد میوه‌ ها می‌ رسند و ساقه‌ ها سبز هستند. ابتدا ساقه‌ های حامل چتر را به طول ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌ متر می‌ برند سپس اندام‌ های بریده شده را روی زمین قرار می‌ دهند. ۴ تا ۵ روز بعد آن‌ ها را جمع‌ آوری می‌ نمایند.