همه چیز در مورد شلغم و خواص بینظیر آن + طبع و ارزش غذایی

شلغم با نام علمی ِnapus Brassica، گیاهی است با برگ‌ های ناصاف و بریدگی‌ های زیاد به رنگ سر و سفید ریشه‌ ی آن غده‌ ای و به شکل‌ های گرد و یا دراز، به رنگ سفید با لکه‌ های بنفش می‌ باشد. میوه‌ ی شلغم مانند غلافی باریک و دراز است که در آن چند دانه‌ ی سیاه وجود دارد. شلغم در هوای سرد بسیار خوب رشد می‌ کند.

شلغم منبعی غنی از فیبر، ویتامین‌ ها از جمله ویتامین C، فولات، نیاسین و مواد معدنی مانند کلسیم، فسفر، پتاسیم، سدیم و منیزیم است و به همین دلیل خاصیت شلغم برای سلامتی بسیار فراوان است. از جمله خواص شلغم می‌توان به مواردی مانند حفظ سلامت استخوان، جلوگیری از سرطان، درمان کم خونی، تقویت سیستم ایمنی بدن، بهبود هضم، حفظ شادابی پوست، رفع ترک کف پا، تقویت و افزایش رشد مو، درمان سرماخوردگی و گلو درد، حفظ سلامت دستگاه گوارش، لاغری، کاهش سطح قند خون، کاهش فشار خون، حفظ سلامت قلب، درمان یبوست، درمان آسم، حفظ سلامت ریه، افزایش گردش خون، سم زدایی و اشاره کرد.

مردم هزاران سال است که شلغم را پرورش می دهند، اما شلغم یک محصول بسیار محبوب نبود. در حقیقت، در زمان امپراتوری روم، رومیان ریشه شلغم را نگه می داشتند تا به سوی افرادی که دوست نداشتند پرتاب کنند. اطلاعات تاریخی نشان می دهد که ریشه شلغم در درجه اول توسط مردم فقیر در یونان و روم باستان خورده شده است. فقط چند رومی طبقه بالا شلغم می خوردند و آن را هم با زیره یا عسل ترکیب می کردند. انسان قبل از تاریخ، خاصیت غذایی سبزی‌ های ریشه‌ ای را مثل، شلغم، هویج و ترب که به حالت وحشی می‌ روییده است کشف کرده و آن را از زمین درآورده و در خاکستر داغ آتش می‌ پخته و می‌ خورده است. بعد از عصر ما قبل تاریخ، پیشینیان به خوبی شلغم را می‌ شناختند چنان که شلغم در هندوستان قبل از هجوم آریا ها معمول بود.

طبع شلغم در طب سنتی گرم و تر است که مصرف آن برای افرادی با مزاج سرد و خشک بسیار مفید و پرفایده است. اما افرادی که دارای طبع و مزاج گرم هستند بهتر است که آن را به همراه مصلحاتش مصرف کنند. شلغم دارای تری بسیاری است که مصلحاتش عبارتند از: خردل، فلفل و زیره.

50 میلی‌گرم	سدیم	91 گرم	آب
270 میلی‌گرم	پتاسیم	1 گرم	پروتئین
0.04 میلی‌گرم	ویتامین B 1	0.2 گرم	مواد چربی
0.07 میلی‌گرم	ویتامین B 2	6.6 گرم	مواد نشاسته ای
0.6 میلی‌گرم	ویتامین B 3	40 میلی‌گرم	کلسیم
40 میلی‌گرم	ویتامین C	30 میلی‌گرم	فسفر
5.06 گرم	کربوهیدرات	0.5 میلی‌گرم	آهن
2 گرم	فیبر غذایی	9 میلی‌گرم	منیزیم

1- شلغم اشتها آور است.

2- آّب شلغم قند خون را پایین می‌ آورد.

3- برای درمان و رفع سرفه مفید است.

4- شلغم پخته بهترین دارو برای برونشیت است.

5- شلغم‌ ها مقدار مناسبی ویتامین B به بدن می‌ رسانند و اطمینان می‌ دهند که همه‌ ی سیستم‌ های بدن ما به‌ درستی کار می‌ کنند و سطوح هورمونی ما پایدار هستند.

6- شلغم‌ علاوه‌ بر ویتامین C مقدار چشمگیری ویتامین E، منگنز و بتاکاروتن دارد که همه‌ ی این ها به‌ عنوان آنتی‌اکسیدان در بدن عمل می‌ کنند. این آنتی‌اکسیدان‌ ها، به سراغ رادیکال‌ های آزاد می‌ روند و قبل از آن که این رادیکال‌ ها بتوانند جهش‌ های سلولی بیشتری ایجاد کنند یا باعث بروز سرطان شوند، آنها را خنثی می‌ کنند.

7- کلسیم موجود در شلغم می‌ تواند به رشد و ترمیم بدنه‌ ی استخوان در سراسر بدن کمک کند. کلسیم در افزایش تراکم مواد معدنی استخوان، ضروری است.

8- بهترین ماده‌ ی غذایی برای افرادی است که دچار گریپ یا سرماخوردگی شده‌ اند، شلغم آب پز یا پخته یا به شکل دیگر را در زمستان که ابتلا به سرماخوردگی زیاد است مصرف نمایید.

9- برگ‌ های شلغم، سرشار از اسید های چرب امگا ۳ و ویتامین K هستند که هر دوی این ها برای بیماری‌ های التهابی، بسیار مفیدند.

10- شلغم مقوی چشم بوده و علاج شب کوری می‌ باشد.

11- شلغم سنگ مثانه را خرد و آن را دفع می‌ کند.

12- چون شلغم دارای مقدار کمی (حدود هشت درصـد) مـواد قندی و نشاسته‌ ای است، بهترین غذا برای کسانی است که می‌ خواهـند لاغـر شـوند. بنابراین این گونه اشخاص باید صبحانه و یا یک وعده غذای خود را به شلغم اختصاص دهند، زیرا شلغم معده را پر می‌ کند و جلوی اشتهای اضافی را می‌ گیرد.

13- کسانی که حافظه‌ ی ضعیفی دارند، حتما باید شلغم بخورند زیرا حافظه را تقویت می‌ کند.

14- کسانی که که غده‌ ی تیروئیدشان کم ترشح می‌ کند، باید حتماً شلغم بخورند، زیرا شلغم به علت داشتن ید فراوان ترشحات غده‌ ی تیروئید را تنظیم می‌ کند.

15- مهم‌ ترین دارو برای درمان بیماری جذام است.

16- آهن زیادی که در شلغم وجود دارد، برای افرادی که دچار کم خونی یا شمارش پایین سلول‌ های خون هستند، بسیار مفید است.

17- تخم شلغم را اگر سرخ کرده و بخورید برای ضعف جنسی مؤثر است.

18- فیبر موجود در شلغم می‌ تواند باعث حجیم‌ شدن مدفوع شود و حرکت آن را در روده، آسان‌ تر کند.

19- شلغم حاوی مقدار زیادی از ویتامین C و اسید اسکوربیک است. این دو، تقویت‌ کننده‌ های مهمی برای سیستم ایمنی بدن ما هستند.

ضماد پخته‌ی شلغم و همچنین مالیدن دم کرده‌ ی شلغم و برگ و دانه‌ ی آن برای ترک و خارش پوست مفید است.

• ترشی شلغم بهترین نوع ترشی است زیرا مقوی معده و روده ها و اشتها آور است.

• آب شلغم قند خون را پائین می آورد

• خوردن آب شلغم درمان کننده جوش صورت است.

• شلغم بعلت داشتن ویتامین B1 علاج کم خونی است.

• شلغم بعلت داشتن ید فراوان ترشحات غده تیروئید را تنظیم می کند .

• شلغم درمان بسیاری از بیماریهای پوستی است.

• شلغم پخته بهترین دارو برای برونشیت است.

• در تقویت تخمدان ‌ها نقش اساسی دارد و رحم را، تقویت می‌کند.

• آرام ‌بخش و ترمیم ‌کننده سریع زخم‌ها بوده و برای تقویت کبد مفید است.

وسط یک شلغم را گود کنید و داخل این گودی را پر از شکر کنید و مدتی بگذارید بماند، بعد وقتی به آب افتاد آن را با قاشق بگیرید و موقع حمله آسم بخورید.

شلغم حاوی چندین ترکیب گیاهی مفید است که با ویژگی ‌های ضد سرطانی مرتبط است. شلغم علاوه بر مقدار بالای ویتامین C که می‌ تواند به جلوگیری از رشد و گسترش سلول‌های سرطانی کمک کند، سرشار از گلوکوزینولات است، آنها گروهی از ترکیبات گیاهی فعال هستند که فعالیت آنتی‌ اکسیدانی هم دارند، به این معنی که اثرات تحریک ‌کننده سرطان ناشی از استرس اکسیداتیو را کاهش می‌ دهند. علاوه‌ بر این، شلغم حاوی مقادیر بالایی از فلاونوئیدها، به‌ ویژه آنتوسیانین، نوع دیگری از آنتی ‌اکسیدان است که اثرات ضد سرطانی آن ثابت شده است. آنتوسیانین‌ ها در میوه‌ها و سبزی‌های آبی و بنفش مانند شلغم وجود دارند و مصرف آن‌ ها، احتمال ابتلا به بیماری‌های مزمن و مخرب را کاهش می ‌دهد.

کنترل سطح قند خون برای سلامتی، به‌ویژه برای کسانی که دیابت دارند، بسیار مهم است و تحقیقات روی حیوان ها نشان می‌ دهد که شلغم می تواند اثرات ضد دیابتی داشته باشد. نتایج مشابهی پس از آزمایش اثرات ضد دیابتی برگ ‌های شلغم هم به دست آمد .یک تحقیق ۲۸ روزه روی موش‌های مبتلا به دیابت نشان داد آن‌ هایی که روزانه ۹۰ تا ۱۸۰ میلی‌گرم عصاره‌ی برگ شلغم (۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم) تغذیه می ‌کردند، قند خون آن‌ ها به میزان قابل‌ توجهی کاهش یافت و سطح کلی کلسترول و کلسترول LDL بدن آن‌ ها کاهش پیدا کرد.

هر دو مطالعه به این نتیجه رسیده‌اند که اثرات ضد دیابتی شلغم و عصاره‌ی برگ شلغم می تواند با دلایل زیرمرتبط باشد.

• افزایش پاکسازی قند خون
• کاهش تولید گلوکز (قند) توسط کبد
• کاهش جذب کربوهیدرات

التهاب با بسیاری از بیماری‌ های مزمن مانند ورم مفاصل، سرطان و فشار خون بالا ناشی از سفت شدن رگ ‌ها مرتبط است. گلوکوزینولات موجود در شلغم به ایندول و ایزوتیوسیانات تجزیه می ‌شود که هر دو محصول جانبی زیست ‌فعال با خواص ضد التهابی هستند. یک نوع خاص از این دو در شلغم، آرولکسین نام دارد که مطالعات نشان می ‌دهد ترکیبات التهابی مانند اکسید نیتریک را، که نوعی رادیکال آزاد درگیر در فرآیند التهاب است مسدود می ‌کند. به ‌عنوان مثال، مطالعات آزمایشگاهی و حیوانی نشان داده‌ اند که آرولکسین به طور قابل‌ توجهی التهاب و آسیب را در سلول‌ های روده بزرگ انسان و کولون موش با غیرفعال کردن یک مسیر التهابی، کاهش می ‌دهد.

معمولاً منبع اصلی آهن از انواع مختلف گوشت می آید. اما معلوم شد که سبزیجات خاصی، از جمله شلغم، حاوی مقدار زیادی آهن در آن است. بنابراین شلغم به عنوان یک آهن در نظر گرفته شده که برای بدن تولید سلول های قرمز خون تولید می کند. همان طور که می دانید، گلبول های قرمز خون بسیار مهم هستند که مواد مغذی را از غذایی که می خورید، منتقل می کند. بنابراین اگر بدن شما مقدار کافی گلبول های قرمز را تولید می کند، به این معنی است که بدنتان گردش خون بهتری دارد و شما سالم تر خواهید بود.

شلغم حاوی مقدار زیادی از ویتامین C، E و بتا کاروتن است. دارای آنتی اکسیدان های قوی هستند که با رادیکال های آزاد مبارزه می کنند. در نتیجه اکسیداسیون کلسترول بد به طور قابل توجهی کاهش می یابد و رگ های خونی بدن سالم می مانند. علاوه بر این، مواد مغذی در شلغم مقدار مواد خطرناک ویژه ای به نام هموسیستئین را کاهش می دهند، ماده ای که می تواند به دیواره رگ های خونی آسیب برساند. بنابراین اگر می خواهید از مشکلات سلامتی خطرناک مانند بیماری عروق کرونر دوری کنید، مصرف شلغم یک انتخاب عالی خواهد بود.

بر اساس داده‌ های منتشر شده توسط دانشکده پزشکی هاروارد، برای زنان در سنین باروری، مصرف آهنِ بیشتر از منابع گیاهی مانند اسفناج، لوبیا، کدو و لوبیا سبز می‌ تواند قدرت باروری را تقویت کند. مصرف اسید فولیک کافی در دوران بارداری هم برای محافظت از جنین در برابر نقص‌های لوله عصبی لازم است. برگ شلغم منبع خوبی از اسید فولیک و آهن است و برای زنان در دوران بارداری ضروری است. مصرف منظم این سبزیجات ریشه ‌ای، همراه با سایر سبزیجات سبز برگ، می‌ تواند زنان باردار را از نظر تغذیه‌ای روزمره حمایت نماید و آن ‌ها را دچار عوارض ناشی از کم‌ خونی در بارداری مانند زایمان زودرس نکند.

کولین موجود در برگ شلغم می‌ تواند به بهبود الگوی خواب و بهتر شدن خلق ‌و‌خو کمک کند. شلغم حاوی کولین است و این ماده مغذی مهم، به بهبود خواب، حرکت عضلات، یادگیری و حافظه کمک می ‌کند. کولین همچنین به حفظ ساختار غشای سلولی و انتقال تکانه‌های عصبی کمک می ‌کند و التهاب مزمن را کاهش می ‌دهد. فولات که در برگ شلغم هم یافت می‌ شود، می تواند با جلوگیری از تشکیل بیش ‌از‌حد هموسیستئین در بدن، به کاهش افسردگی کمک کند. هموسیستئین می‌تواند از رسیدن خون و سایر مواد مغذی به مغز جلوگیری کند. هموسیستئین بیش ‌ازحد در تولید هورمون‌ های ایجاد کننده‌ی احساس خوب مثل سروتونین، دوپامین و نورپی‌نفرین تداخل ایجاد می ‌کند. این هورمون‌ها خلق ‌وخو، خواب و اشتها را تنظیم می‌ کنند.

یک فنجان شلغم خام که وزن آن حدود ۱۳۰ گرم می‌ شود ۲٫۳۴ گرم فیبر دارد. فیبر به کاهش فشار و التهاب روده‌ی بزرگ کمک می ‌کند. رژیم غذایی حاوی فیبر زیاد، خطر ابتلا به انواع مشکلات گوارشی را کاهش می‌ دهد.

شلغم و سایر محصولات غذایی که فیبر زیادی دارند با جذب آب در روده و تسهیل کردن حرکت مواد غذایی و مدفوع در روده، علائم بیماری دیورتیکولیت التهاب دیورتیکول‌های جدار روده را کاهش می ‌دهد. البته گاهی اوقات پزشکان به افراد مبتلا توصیه می‌کنند که رژیم غذایی حاوی فیبر بالا نداشته باشند. در سال ۲۰۱۴ تحقیق انجام شد که نشان داد که انواع مختلف فیبر، تأثیرات متفاوتی روی احتمال ابتلا به دیورتیکولیت دارند اما در مجموع، فیبر خطر ابتلا را کاهش می ‌دهد.

برگ شلغم به خاطر مقدار زیاد ویتامین A، به حفظ سلامت پوست و مو کمک می‌ کند. این ویتامین برای رشد تمام بافت‌های بدن لازم از جمله پوست و مو لازم است. ویتامین A نقش مهمی در تولید سبوم دارد که موها را مرطوب نگه می‌ دارد. ویتامین C هم برای تولید کلاژن ضروری است و کلاژن ساختار اصلی پوست و مو را تشکیل می ‌دهد. این ویتامین برای بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن هم لازم است. ریزش مو می تواند یکی از نتایج کمبود آهن باشد. مصرف کافی مواد حاوی آهن مثلا برگ شلغم، می ‌تواند به پیشگیری از ریزش مو کمک کند. کمبود آهن در رژیم غذایی می ‌تواند بر نحوه‌ ی استفاده ‌ی بدن از انرژی تأثیر بگذارد. برگ شلغم منبع خوبی از آهن است و می ‌توانید آهن لازم بدن را تأمین کند.

کمبود آهن یکی از رایج‌ ترین انواع کمبود های مواد مغذی در بدن ومهم ‌ترین دلیل ایجاد کم ‌خونی است. مصرف غذاهای سرشار از ویتامین C همراه با غذاهای سرشار از آهن، قابلیت جذب آهن را در بدن افزایش می‌ دهد. شلغم سرشار ازآهن است و گنجاندن آن در رژیم غذایی می‌ تواند در مبارزه با خستگی ناشی از کم‌ خونی مؤثر باشد. برگ شلغم هم یکی از منابع غنی آهن و ویتامین C است.

ویتامین K و کلسیم موجود در برگ شلغم به جلوگیری از پوکی استخوان و قوی نگه داشتن استخوان ‌بندی کمک می کند. کارشناسان مصرف کم ویتامین K و کلسیم را با خطر بیشتر شکستگی استخوان مرتبط می ‌دانند. مصرف کافی ویتامین K می ‌تواند سلامت استخوان را با بهبود جذب کلسیم، کاهش دفع کلسیم از طریق ادرار و عمل به ‌عنوان یک اصلاح‌ کننده پروتئین‌ های ماتریکس استخوان بهبود بخشد. شلغم حاوی بالاترین میزان کلسیم در هر گرم از هر میوه یا سبزی است. ویتامین A، فسفر و منیزیم هم سلامت استخوان ‌ها را تقویت می ‌کنند.

یک یا دو شلغم را در آب بپزید وقتی خوب پخته شد، آن‌ ها را در سبزی خرد کن بریزید و به صورت پوره در آورید و در یک پارچه نازک بریزید و تا گرم است روی آبسه بگذارید. اگر چند بار این کار را تکرار کنید، بزودی آبسه شما سر باز کرده و خوب خواهد شد.

• شلغم‌ های جوان یا کوچک (بچه شلغم) که اغلب در مراحل اولیه برداشت می‌ شوند، طعم شیرین و ظریفی دارند. می‌ توانید آن ها را به‌ صورت خام به همراه کلم، هویج و چغندر به سالاد سبزیجات اضافه کنید.

• می‌ توانید شلغم‌ ها را به شکل مکعبی برش دهید و به خوراک سبزیجات شامل سیب‌ زمینی، هویج، موسیر و کلم قمری اضافه کنید. سایر خوراک‌ های پیشنهادی عبارتند از خوراک مرغ، گوشت گاو و بره. در واقع، برگ‌ های شلغم را می‌ توان به همراه سایر سبزیجات در پخت انواع سوپ‌ ها و خوراک‌ ها به‌کار برد.

• در بسیاری از نقاط ایران، هندوستان و پاکستان با شلغم و سبزیجات دیگری مانند هویج، تربچه و فلفل قرمز ترشی درست می‌ کنند.
• یک روش دیگر برای استفاده از شلغم خام، آن است که شلغم را به شکل خلال‌ های نازک ببرید و از آن در انواع دیپ استفاده کنید یا آن را رنده کنید و در انواع سالاد بریزید.

1- مصرف شلغم برای افرادی که مبتلا به صرع هستند مناسب نمی‌ باشد.

3- شلغم یخ زده باعث مسمومیت می‌ شود.

4- کسانی که بیماری قند دارند نباید آن را مصرف کنند. چون شلغم دارای مواد قندی است.

5- کسانی که از نظر هضم غذا، معده و یا روده‌ هایی ضعیف دارند نباید شلغم بخورند زیرا هضم آن را نمی‌ توانند تحمل کنند.

شلغم در کنار تمام خواص و فواید خود در صورت زیاده ‌روی در مصرف آن ممکن است موجب بروز عوارضی شود. ازجمله عوارض شلغم ایجاد حساسیت غذایی است. افرادی که به سبزیجاتی از جمله کلم و گل کلم حساسیت دارند، احتمال اینکه به شلغم نیز حساسیت داشته باشند، وجود دارد. عوارض و علائم حساسیت به شلغم شامل مواردی مانند آبریزش بینی، آبریزش چشم، سرفه، آسم و ورم لب‌ها هستند. زیاده‌روی در مصرف شلغم می‌ تواند موجب بروز مشکلات گوارشی مانند گاز روده، انسداد روده، اسهال و غیره شود‌. زیاده روی و افراط در مصرف شلغم به افراد دیابتی توصیه نمی‌ شود، زیرا میزان جذب شکر در بدن را افزایش داده و وضعیت بیماردیابتی را بدترمی کند. از دیگر عوارض زیاده ‌روی در مصرف شلغم کاهش شدید فشار خون است. شلغم حاوی مقادیر بالایی از پتاسیم است و از این رو زیاده‌روی در مصرف شلغم منجر به افت شدید و ناگهانی فشار خون می‌شود.

شلغم حاوی آنتی‌ اکسیدان‌های فراوانی است و از همین‌ رو می ‌تواند منجر به اختلال در سیستم ایمنی بدن می شود و احتمال ابتلا به بیماری‌های مانند سرطان‌ها را افزایش می‌ دهد، زیرا زمانی ‌که مقدار آنتی اکسیدان‌ها خیلی زیاد می‌ شود، علاوه بر رادیکال‌ های آزاد سلول‌ های بدن را نیز مورد هدف خود قرار می‌ دهند و موجب آسیب رسیدن به آن ‌ها می‌ شوند، البته این در مواردی است که بیش از حد مصرف شود.