همه چیز درباره گزنه و خواص آن +طبع و شیوه مصرف

گزنه از گیاهان دارویی است که در در بهار برداشت می شود و در روزهای اردیبهشت و خرداد بیشتر دیده می شود. برای استفاده مفید از این گیاه و بهره بردن از خواص آن و پیشگیری از واکنش های آلرژیک بهتر است با این گیاه دارویی بیشتر آشنا شوید. در این مطلب با فواید گزنه، مضرات و شیوه مصرف آن بیشتر آشنا می شوید.

گزنه

• نام علمی: Urtica dioica

• فصل برداشت: بهترین زمان برای برداشت گیاه گزنه، اواخر پاییز یا اوایل بهار است. در این زمان، انرژی گیاه به جای تولید برگ، گل یا دانه، به سمت رشد ریشه هدایت می‌شود. در مناطق گرمتر که زمین یخ نمی‌زند، ممکن است بتوان در زمستان نیز برداشت کرد.

• مناطق کاشت گزنه: گزنه معمولاً در مناطقی با خاک غنی و مرطوب و همچنین در لبه‌های مراتع، مراتع یا کنار نهرها می‌روید. در ایران، در ییلاقات اطراف تهران، شمیرانات و کرج در دامنه‌های البرز، گزنه را می‌توان یافت. 

گیاه گزنه چه شکلی است؟

• این گیاه دارای برگ های زیبا و قلبی شکل با گل های زرد یا صورتی است.

• ساقه آن پوشیده از موهای ریز و سفت است

طبع گزنه

گزنه  در دسته گیاهانی با طبع گرم و خشک است.

مصلح گزنه

• سکنجبین

• سرکه

• ماست یا دوغ

• آب‌لیمو یا لیمو عمانی

• کاهو یا سبزی‌های با طبع خنک

کالری گزنه

هر 100 گرم برگ تازه گزنه حدود1 42 کالری دارد.

ارزش غذایی گیاه گزنه

جدول ارزش غذایی گزنه (به ازای هر 100 گرم برگ تازه)

پروتیئن	2.7 گرم
کربوهیدرات	7.5 گرم
چربی	کمتر از 0.1 گرم
فیبر	6-7 گرم
آهن	1.5-2 میلی‌گرم
منیزیم	50-80 میلی‌گرم

خواص گزنه

1. دستگاه هاضمه را تقویت می‌ کند.

2. ترشح شیر را در زنان شیرده زیاد می‌ کند.

3. اخلاط خونی را برطرف می‌ کند.

4. بیماری‌ های پوستی را بر طرف می‌ کند.

5. در درمان کم‌ خونی مؤثر است و تعداد گلبول‌ های قرمز را زیاد می‌ کند.

6. ادرار را زیاد می‌ کند. اگر در ادرار خون وجود داشته باشد گزنه آن را برطرف می‌ کند.

7. گزنه عرق آور است.

8. پاک کننده اخلاط سینه، ریه و معده است.

9. نیروی جنسی را تقویت می‌ کند.

10. گرفتیگی‌ های کبدی را رفع می‌کند و کرم معده و روده را می‌ کشد.

11. برای از بین بردن زگیل، ضماد برگ‌ های تازه آن را روی زگیل بمالید.

12. برای التیام زخم‌ ها و زخم‌ های سرطانی از ضماد تخم گزنه مخلوط بـا عسل استفاده کنید.

13. جوشانده گزنه برای برطرف کردن کهیر مؤثر است.

14. درد نقرس را کاهش می‌ دهد.

15. برای برطرف کردن ناراحتی‌ های زنانه قبل از عادت ماهیانه از چای گزنه استفاده کنید.

16. ناراحتی‌ های کلیه را برطرف می‌کند.

17. درمان کننده بواسیر است.

18. برای برطرف کردن درد رماتیسم، برگ‌ های تازه آن را روی پوست بمالید. ضماد آن درد عضلانی را برطرف می‌ کند.

19. گزنه مو را تقویت کرده و از ریزش موی سر جلوگیری می‌ کند.

20. برای کنترل قند خون در بیماران دیابتی مفید است.

21. جوشانده برگ و ساقه گزنه، اسهال و تهوع را درمان می‌ نماید.

22. ضعف دستگاه گوارش را در هضم و جذب غذا برطرف می‌ سازد.

23. کسانی که زیاد دچار خونریزی بینی می‌ شوند باید جوشانده گزنه را بنوشند.

24. گزنه ورم پروستات را کاملا درمان می‌ کند.

25. برای تحریک قسمت‌ هایی از بدن که خون به آنها نمی‌ رسد و یا بر اثر سکته بی‌ حس شده‌ اند، می‌ توان با شاخه‌ های تازه‌ ی گزنه به قسمت‌ های بی حس شده ضربه زد تا خون به آن قسمت‌ ها برسد.

26. برای رفع تنگی نفس سینه مفید است.

گزنه برای دیابت

گزنه حلقه‌های پیچیده‌ای در ساختار شیمیایی‌اش دارد که می‌تواند به کاهش قند خون کمک کند. این گیاه با بهبود حساسیت به انسولین و کاهش جذب گلوکز در روده، سطح قند خون را تنظیم می‌کند.

گزنه برای رحم

این گیاه دارویی موجب تنظیم قاعدگی و بهبود خون‌ریزی شده و جریان خون را به سمت رحم و لگن هدایت می‌کند. گرنه رحم را ضدعفونی می‌کند. گیاه گزنه با حذف سموم رحم مشکلاتی مانند ناباروری را به حداقل می‌رساند.

گزنه برای پروستات

گزنه می‌تواند مانع بزرگ شدن پروستات شود و از این طریق مانع ایجاد سرطان پروستات شود. توجه داشته باشید که ریشه گزنه فقط می‌تواند از بزرگ شدن پروستات جلوگیری کند اما کارکردی در راستای کوچک کردن یا بازگرداندن پروستات به حالت قبل ندارد.

گزنه برای مو

ویتامین B و منیزیم موجود در گزنه موجب تقویت مو می‌شود و از ریزش مو‌ها جلوگیری می‌کند. از دیگر ویتامین‌های موجود در گزنه ویتامین C است که باعث تنظیم چربی کف سر شده و از ریزش موها جلوگیری می‌کند

خواص گزنه برای استخوان‌

گزنه غنی از کلسیم، منیزیم، سیلیکون، بور و ویتامین K است؛ همه این ترکیبات نقش مهمی در تقویت استخوان‌ها، تراکم استخوان و پیشگیری از پوکی استخوان دارند. سیلیس و بور جذب بهتر کلسیم را ممکن می‌کنند، درحالی‌که ویتامین K در ساخت پروتئین‌های استخوانی و تقویت ساختار اسکلتی نقش کلیدی دارد.

گزنه برای سنگ کلیه

گزنه خاصیت ادرارآور طبیعی دارد. این ویژگی باعث افزایش حجم ادرار و دفع بهتر مواد زائد، کریستال‌های نمک و کلسیم اضافی از کلیه می‌شود که در پیشگیری یا کاهش اندازه سنگ کلیه مؤثر است؛ علاوه بر این، گزنه خاصیت ضدالتهابی دارد که به کاهش التهاب مجاری ادراری و تسکین درد ناشی از عبور سنگ کمک می‌کند.

 خواص گزنه برای چشم

گزنه سرشار از آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند ویتامین C، ویتامین A، لوتئین و زآگزانتین است که از بافت‌های چشم محافظت می‌کنند. این ترکیبات با کاهش استرس اکسیداتیو در سلول‌های شبکیه، خطر ابتلا به بیماری‌های دژنراتیو مانند دژنراسیون ماکولا و آب مروارید را کاهش می‌دهند؛ همچنین ویتامین A موجود در گزنه به تقویت بینایی شبانه کمک می‌کند.

خاصیت آرامش بخش گزنه

گزنه به عنوان عصاره گل ممکن است در تصمیم گیری کمک کند. این گیاه دارای اثر آرامش بخش است و مه مغز را برطرف می کند و همچنین وقتی در فکر غرق می شویم یک احساس پایه ای را ایجاد می کند و به تصمیم گیری های واضح و مختصر کمک می کند. 

عصاره گل گزنه نیز ممکن است در درمان تنش های حل نشده کمک کند. گزنه با آرامش ذهن باعث بهبود خواب می شود.

گزنه برای التهاب

گیاه گزنه به عنوان یک متعادل کننده هورمون و آنتی هیستامین طبیعی (ضد حساسیت) در نظر گرفته می شود و با خاصیت ضد التهابی با کمک به رشد و ترمیم سلول ها، به بهبود زخم ها کمک می کند. استفاده موضعی از گزنه باعث بهبود زخم می شود زیرا قابض است.

گزنه برای مثانه

گزنه ممکن است به دفع باکتری های مضر از مجاری ادراری کمک کند. این گیاه می تواند برای افرادی که بیماری های ادراری  مانند هیپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) مفید باشد. BPH باعث بزرگ شدن غده پروستات در مردان می شود.

 

 

مضرات گزنه

• بعضی افراد ممکن است به گزنه حساسیت داشته باشند و بعد از مصرف آن دچار کهیر، عطسه، یا تورم صورت شوند

• سوزش معده از مضرات مصرف گزنه است.

• زنان باردار و شیرده بهتر است قبل از مصرف با پزشک مشورت کنند.

شیوه مصرف گزنه

چای گزنه (دم‌نوش گزنه)

یکی از پرطرفدارترین شیوه‌های مصرف، تهیه چای یا دمنوش گزنه است. این دمنوش برای کاهش قند خون، آرامش اعصاب، بهبود خواب، تقویت رحم و تصفیه خون بسیار مفید است.

 طرز تهیه چای گزنه

• ۱ تا ۲ قاشق غذاخوری برگ خشک‌شده گزنه را در یک لیوان آب جوش بریزید.

• درب لیوان را بپوشانید و ۱۰ دقیقه صبر کنید.

• دمنوش را صاف کرده و در صورت تمایل با عسل یا لیمو میل کنید.

گزنه خشک شده

گزنه خشک را می‌توان به‌صورت دم‌نوش یا پودر شده در غذا و سوپ‌ها استفاده کرد.

طرز تهیه گزنه خشک شده

برای خشک‌کردن گزنه، برگ‌های تازه را پس از شستشو در سایه و جای خنک با جریان هوا آویزان می‌کنند تا بدون از بین رفتن خواص، کاملاً خشک شوند.

 

 

 آب‌پز یا بخارپز کردن برگ گزنه

برگ تازه‌ی گزنه مانند اسفناج پخته می‌شود. مصرف آن به صورت آش، سوپ، کوکو یا خوراک گیاهی رایج است.

 نکته: هنگام پاک‌کردن برگ‌ها از دستکش استفاده کنید، چون برگ‌ها ممکن است پوست را تحریک کنند.

 روغن گزنه (برای مصرف موضعی)

روغن تهیه‌شده از عصاره برگ یا ریشه گزنه برای کاهش ریزش مو، تقویت پوست سر، بهبود زخم‌ها، رفع درد عضلانی و رماتیسم کاربرد دارد.

روغن گزنه را به آرامی روی پوست سر یا ناحیه درد ماساژ دهید و ۳۰ دقیقه بعد بشویید.

جوشانده گزنه

جوشانده ریشه یا برگ گزنه برای درمان مشکلاتی مانند کهیر، نقرس، اختلالات کلیوی، ناراحتی‌های زنانه، کم‌خونی و پاک‌سازی کبد کاربرد دارد.

 طرز تهیه جوشانده گزنه

• یک قاشق غذاخوری از برگ یا ریشه را در ۲ لیوان آب بجوشانید.

• بعد از ۱۰ دقیقه، صاف کنید و روزی یک یا دو بار میل نمایید.

 پودر گزنه (کپسول یا مکمل)

در عطاری‌ها یا داروخانه‌های گیاهی، پودر خشک‌شده‌ی گزنه به‌صورت بسته‌بندی یا کپسول عرضه می‌شود که برای تقویت سیستم ایمنی، درمان کم‌خونی و تنظیم قاعدگی تجویز می‌گردد.

 ضماد یا ماسک گزنه

برای استفاده موضعی در درمان زخم‌ها، زگیل، درد عضلات و حتی رشد مو، برگ تازه گزنه کوبیده و به‌صورت ضماد استفاده می‌شود.

طرز استفاده از ضماد گزنه

برگ تازه را بکوبید و روی محل مورد نظر بمالید. می‌توانید با عسل یا سرکه ترکیب کنید تا اثر آن بیشتر شود.

• برای جلوگیری از ریزش موی سر، ۶ گرم سرشاخه‌ ها و برگ‌ ها و ریشه گزنه را به تنهایی و یا با ۳۰ گرم چای کوهی در یک لیتر آب جوش ریخته و آنقدر بجوشانید تا حجم مایع به نصف برسد. شب‌ ها مقداری از این مایع را به سر بمالید و صبح بشوئید.
• برای تصفیه‌ ی خون، مقدار ۳۰ گرم گزنه را در یک لیتر آب ریخته و به مدت ۱۰ دقیقه آن را بجوشانید. مقدار مصرف آن یک فنجان بین غذاها در روز است.
• برای درمان کم‌ خونی، بیست تا سی گرم برگ و ساقه گزنه را که خشک کرده‌ اید در نیم لیتر آب سرد بریزید و ظرف محتوای آن را روی آتش ملایمی بگذارید که سه تا پنج دقیقه بجوشد، بعد ده دقیقه آن را دم کرده و صاف کنید و هر روز سه یا چهار فنجان از آن را بنوشید.
• برای رفع مشکلات مثانه، برگ گزنه را همراه با ریشه شیرین‌بیان مصرف کنید.
• برای از بین رفتن شوره سر و براق کردن موها، یک قاشق چای خوری برگ گزنه خشک را در یک لیوان آب جوش ریخته و مدت نیم ساعت بگذارید بماند.

• گزنه اگر بیش از حد استفاده شود برای روده‌ ها و کلیه‌ ها مضر باشد.
• مقدار مصرف بیش از ۱۰ گرم در روز باعث بند آمدن ادرار شود.
• زنان باردار و کودکان باید از مصرف آن خودداری کنند.
• گیاه گزنه می‌ تواند با دارو های زیادی مانند دارو های مدر، دارو های فشار خون، دارو های دیابت، رقیق‌ کننده‌ های خون و لیتیوم تداخل پیدا کند.