هر آنچه که باید درباره‌‌ی مولتی ویتامین‌‌ ها بدانید

• مولتی ویتامین‌ها چه هستند؟
• مولتی ویتامین حاوی چیست؟
• چه کسانی باید مولتی ویتامین مصرف کنند؟
• خطرات استفاده زیاد از مولتی ویتامین‌ها
•  چرا مصرف مولتی ویتامین‌ها مهم است؟
• عوارض مصرف خود سرانه ویتامین ها
• بهترین زمان برای مصرف ویتامین‌ها
• روش صحیح نگه داری ویتامین ها و مکمل ها

مولتی ویتامین‌ ها از مهم‌ترین و پرفروش‌ترین مکمل‌ها در بازار جهانی هستند. در چند دهه‌ی اخیر شهرت این مکمل‌ها به طور ویژه‌ای افزایش پیدا کرده است. برخی مردم بر این باورند که مولتی ویتامین ها سبب بهبود سلامت فرد، کاهش احتمال ابتلا به بیماری‌های مزمن و بهبود شرایط روانی می‌شود. مادران باردار، کودکان، نوجوانان و سالمندان از مولتی ویتامین ها به طور روزانه و جدی استفاده می‌کنند.

 مولتی ویتامین‌ها مکمل‌هایی هستند که حاوی بسیاری از ویتامین‌ها و مواد معدنی مختلف، گاه همراه با مواد تشکیل دهنده دیگر می‌باشند. آنها با چند نام مختلف، از جمله مولتی ویتامین، مولتی مینرال‌ها، مولتیس، مولتیپلس‌ها یا ویتامین‌های ساده عرضه می‌شوند. اشکال مختلف در دسترس مانند قرص، کپسول، قرص‌های جویدنی، پودر و مایعات هستند.

۱۳ ویتامین و حداقل ۱۶ماده معدنی ضروری برای سلامت وجود دارد. بسیاری از آنها در واکنش‌های آنزیمی در بدن شرکت می‌کنند یا همانند هورمون‌ها، در سیگنال مولکول‌ها و یا عناصر ساختاری آنها شرکت می‌کنند. این مواد مغذی در بدن برای تولید مثل، تعمیر و نگهداری، رشد و تنظیم فرآیندهای بدن مورد نیاز هستند.

شواهدی که مولتی ویتامین باید برای همه توصیه شود وجود ندارد. در واقع، این احتمال وجود دارد که آنها می‌توانند در برخی از افراد سبب آسیب شوند. با این حال، گروه‌های خاصی ممکن است از رژیم غذایی با مکمل ویتامین و مواد معدنی بهره‌مند شوند. این گروه‌های خاص عبارتند از:

۱– خانم‌های باردار

مهم‌ترین ویتامین در این دوره اسید فولیک یا فولات است که برخی از اختلالات حین تولد، مانند اختلال لوله عصبی را کاهش می‌دهد. به همین دلیل، زنانی که در سن باروری قرار دارند و احتمال باردار شدن آنها وجود دارد، تشویق می‌شوند حتی قبل از شروع بارداری، اسید فولیک مصرف کنند.

۲– خانم‌ها در دوران یائسگی

به آنها مکمل ویتامین «د» همراه با کلسیم توصیه می‌شود تا از پوکی استخوان و سایر بیماری‌های استخوانی جلوگیری شود.

3- افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی عروقی

مکمل اسیدفولیک به این افراد توصیه می‌شود، به خصوص آن‌هایی که هموسیستئین بالا دارند. اگر هموسیستئین نتواند به سیستئین و یا به فرم متیونین تبدیل شود سطح هموسیستئین افزایش می‌یابد. سطح هموسیستئین بالا در ارتباط با حمله قلبی، سکته مغزی، تشکیل لخته خون و توسعه بیماری آلزایمر می‌باشد و ممکن است به دلیل کمبود ویتامین‌های B6 و B12 و اسید فولیک باشد.

4- افراد گیاه خوار

به این گروه مولتی ویتامین توصیه می‌شود، زیرا بعضی ویتامین‌ها مانند B12 فقط در منابع غذایی حیوانی وجود دارند. ریبوفلاوین (ویتامین B2) ، ویتامین D و ویتامین A نیز برای آن‌هایی که گوشت یا غذاهای حیوانی مصرف نمی‌کنند لازم است. مصرف مولتی ویتامین به طور روزانه مقدار کافی از ویتامین‌ها را تامین می‌کند.

5- سیگاری‌ها

مصرف بیشتر ویتامین C و اسیدفولیک باعث کاهش بیماری در افرادی می‌شود که سیگار زیادی مصرف می‌کنند.

6- سالمندان

از آنجا که ضعف تغذیه در این گروه دیده می‌شود (به خصوص در آنها که بیمار و نحیف تر هستند) ، کمبود ویتامین نیز شایع است. مولتی ویتامین برای پیشگیری از عوارض کمبود ویتامین در این گروه توصیه می‌شود.

7- ورزشکاران

ویتامین‌ها مواد انرژی زایی نیستند اما در فرآیند تولید انرژی نقش اساسی و مهمی ایفا کنند. جالب است بدانید که مصرف ویتامین اضافی منجر به بهبود عملکرد ورزشی نمی‌شود در حالی که کاهش مصرف ویتامین‌ها سبب افت عملکردهای ورزشی می‌گردد. اما این به این معنا نیست که ورزشکاران بدون داشتن علم و دانش کافی ویتامین مصرف کنند.

به نظر شما، آیا مولتی ویتامین‌ها قابلیت‌های بسیاری دارند و می‌توانند در سلامت ما نقش بسزایی ایفا کنند؟ تصور عموم بر این است که در یک کپسول کوچک مولتی ویتامین، تقریبا همه مواد غذایی که بدنمان برای درست کار کردن به آنها نیاز دارد، گنجانده شده است. پس کافی است روزی یک قرص کامل مولتی ویتامین بخوریم و دیگر نگران هیچ چیزی نباشیم. ولی نه، واقعیت ماجرا غیر از این حکم ساده انگارانه و در عین حال خطرناک است. مصرف هر ماده غذایی و مغذی اگر خارج از میزان نیاز بدن باشد ضرر دارد، مکمل‌های مولتی ویتامین‌ها هم از این قاعده مستثنی نیستند. برای مثال ویتامین E خانم‌ها که مطمئناً این ویتامین را غذای پوست می‌دانند. آقایان هم احتمالا اگر کبد چرب داشته باشند، با این ویتامین آشنا هستند. ویتامین E در درمان کبد چرب موثر است و باعث درمان آن می‌شود اما در صورت مصرف اشتباه و زیاد ویتامین E باعث رسوب در کبد می‌شود.

کاهش چین و چروک پوست، مبارزه با پیری و احساس شادابی می‌تواند از جمله آثار مصرف مولتی ویتامین‌ها می‌باشد. مصرف مولتی ویتامین‌ها به عنوان مکمل در کنار مواد غذایی، نه تنها موجب تأمین نیازهای تغذیه‌ای تأمین نشده از غذاها می‌شود بلکه در بسیاری موارد موجب پیشگیری یا کاهش عوارض یک بیماری می‌شود. هنگامی که دوزهای مناسب این مواد مصرف گردد، هیچ گونه عوارض جانبی ایجاد نمی‌کند، اما مصرف بیش از حد و یا طولانی و مدت آنها می‌تواند منجر به بروز برخی عوارض جدی در بدن گردد. آن‌ها ممکن است منجر به بروز مشکلاتی مانند ناراحتی معده یا سردرد گردد و عوارض شدید این مواد باعث هموکروماتوز یعنی وضعیت فیبروتیک در کبد می‌گردد. هر چند که مولتی ویتامین‌ها بهترین جایگزین برای مقابله با عدم تعادل رژیم غذایی می‌باشند، اما اقدامات احتیاطی هنگام استفاده از آنها باید صورت گیرد.

مولتی ویتامین در دراز مدت منجر به عوارض خطرناکی می‌شود. بیشترین خطر هم مربوط به زیاده روی در مصرف مولتی ویتامین‌های حاوی آهن یا کلسیم است. مسمومیت کلسیمی عوارضی مثل شکم درد، ضعف استخوان‌ها، یبوست، نامنظم بودن ضربان قلب و افسردگی، دارد. زیاده روی در مصرف آهن یکی از خطرناکترین موارد مصرف بی‌رویه مواد معدنی می‌باشد که می‌تواند به اسهال، تخریب کبد، کاهش فشار خون و حتى كما منجر شود. مصرف میزان زیادی از ویتامین‌ها و مکمل‌ها پیامدهای منفی به دنبال دارد. اگرچه بسیاری از ویتامین‌های قابل حل در آب زمانی که به میزان زیادی مصرف شوند دفع می‌شوند، اما انواع دیگر آنها در بدن باقی می‌مانند. این ویتامین‌ها می‌توانند سمی شوند و عوارض جانبی جدی برای بدن داشته باشند. مردم معمولاً اگر احساس بیماری و کسالت نکنند آنتی بیوتیک نمی‌خورند، اما بسیاری از آنها به رغم عدم نیاز بدنشان، از انواع مکمل‌های ویتامینی استفاده کنند. در حالی که بیشتر مواقع تنها عوارض مصرف بی‌رویه و غیرضروری ویتامین‌ها هدر دادن پول است و ویتامین مازاد بدن به راحتی از راه ادرار دفع می‌شود، اما مصرف میزان افراطی ویتامین‌های غیرضروری با پیامدهای جدی برای سلامتی همراه است. گاهی افراد با این سوال روبرو می‌شوند که آیا مصرف زیاد مکمل‌های ویتامینی می‌تواند کشنده هم باشد؟

ویتامین‌ها، ترکیب‌های ارگانیکی به حساب می‌آیند که میزان محدودی از آن‌ها برای سلامت بدن ضرورت دارد. بدن به طور معمول میزان ضروری آنها را از طریق غذاها دریافت می‌کند، اما در برخی مواقع، فرد با کمبود ویتامین‌ها مواجه می‌شود که البته تشخیص آن به عهده پزشک متخصص و پس از انجام آزمایشات لازم است. پزشکان تاکید می‌کنند خوردن نابجا و بدون تجویز ویتامین‌ها فقط از این جنبه که بخواهیم سلامت بیشتری داشته باشیم صحیح نیست و چه بسا ممکن است متحمل عوارض تجمع آنها در بدنمان هم بشویم مصرف میزان زیادی از ویتامین‌ها و مکمل‌ها پیامدهای منفی به دنبال دارد. اگرچه بسیاری از ویتامین‌های قابل حل در آب زمانی که به میزان زیادی مصرف شوند دفع می‌شوند، اما انواع دیگر آنها در بدن باقی می‌مانند. این ویتامین‌ها می توانند سمی شوند و عوارض جانبی جدی برای بدن داشته باشند.

چه کسی می‌گوید «ویتامین هر چه بیشتر، خاصیتش بیشتر؟!» به همین راحتی؟ خیال می‌کنید مصرف یکی دو تا قرص جوشان مولتی ویتامین و چند قرص اسیدفولیک و ویتامین A و E سلامتی تان را تضمین می‌کند؟ خیال می‌کنید مصرف روزانه ویتامین‌ها به این شیوه بی ضرر است؟! کاملاً در اشتباهید.

ویتامین‌ها همیشه دوست شما نمی‌مانند، بخصوص وقتی خودسرانه و بدون مشورت با پزشک مصرف شان کنید. پزشکان معتقدند برای این که ویتامین‌های بدنتان را به حد کافی تامین کنید باید روزانه ۵ نوبت سبزی و میوه بخورید ولی معمولا! کسی با مصرف این مقدار سبزی و میوه به حد بالای ویتامین‌ها در بدن نمی‌رسد بنابراین عوارض ناخوشایند مصرف بیش از حد ویتامین‌ها وقتی ظاهر می‌شود که شما به جای سبزیجات و میوه‌ها، سراغ مصرف خودسرانه ویتامین‌های داروخانه‌ای و خارج از مواد غذایی می‌روید.

بهترین زمان برای مصرف مولتی ویتامین‌ها صبح و هنگام خوردن اولین وعده غذایی است، زیرا ویتامین‌ها موادی ترکیبی هستند و بهترین زمان جذب آن‌ها در بدن هنگامی است که با یک ماده خوراکی مصرف شوند. بسیاری از ویتامین‌ها با غذا مصرف می‌شود، بنابراین مصرف آنها همراه با غذا توصیه می‌شود.

ویتامین‌های محلول در چربی به چربی نیاز دارند تا جذب شوند بنابراین آنها باید همیشه با غذاهایی که چربی دارند مصرف شود. این ویتامین ها شامل ويتامين A، ويتامين D، ویتامینD، و ویتامین K هستند. ویتامین C فقط چند ساعت در رگ درحال گردش است. برای کسب نتیجه بهتر باید هر ۳ ساعت یکبار یا در ۳ وعده غذایی تقسیم شده و مصرف شود. در مورد مجموعه‌ای از ویتامین‌های گروه B چون ما در حالت عادی این ویتامین‌ها را که از جمله ویتامین‌های محلول در آب هستند با غذا دریافت می‌کنیم پس بهتر است این ویتامین‌ها هم همزمان با خوردن غذا به خصوص میوه‌ها و سبزی‌ها مصرف شوند. دقت کنید در صورتی که قرص آهن برای شما تجویز شده است از نوشیدن شیر و لبنیات و همچنین قرص کلسیم با آن خودداری کنید چون جذب آهن را کاهش می‌دهد. البته پزشکان تاکید می‌کنند خوردن نابجا و بدون تجویز ویتامین‌ها فقط از این جنبه که بخواهیم سلامت بیشتری داشته باشیم صحیح نیست و چه بسا ممکن است متحمل عوارض تجمع آنها در بدنمان هم بشویم. ویتامین‌ها برای سلامتی ما لازم هستند و بهترین راه تأمین آنها مصرف مواد غذایی سالم است. البته گاهی پیش می‌آید که بدن به مکمل‌ها نیاز پیدا می‌کند اما نه همیشه.

بهتر است برای نگه داری از مکمل‌ها از یخچال صرف نظر کنید؛ باید داروهای مکمل و ویتامین در مکان خشک و خنک نگه داری شود. اگرچه یخچال خنک است اما مرطوب است و اثرگذاری و عمر مفید این داروها را کاهش می‌دهد. مگر این که در قوطی مربوط به نگه داری دارو که رطوبت گیر مخصوص دارد، در یخچال نگه داری شود.