همه خواص سنبل الطیب که باید بدانید + روش استفاده

سنبل الطیب با نام علمی Valeriana officinalis گیاه بوته ای استوار و چندساله است. این گیاه به علف گربه نیز معروف است و بیشتر در اروپا و بخش هایی از آسیا یافت می شود. دلیل نامیدن این گیاه به علف گربه نیز همین است. گربه با برخورد با این گیاه به نوعی حالت سرمستی و شادابی دچار می شوند. دلیل این علاقه نیز وجود ماده اکتیتیدین در گیاه سنبل الطیب است که گربه ها تمایل زیادی به این ماده دارند. رنگ گیاه سنبل الطیب بعد از خشک شدن متمایل به قهوه ای می شود. دارای طعمی تلخ ولی بویی خوش و معطر است. پس از خشک شدن عطرش بیشتر هم می شود.

سنبل الطیب گیاهی است علفی و چند ساله که ساقه‌ ی آن به طور عمودی تا ارتفاع دو متر بالا می‌ رود. این گیاه به صورت وحشی در جنگل‌ های کم‌درخت، در حاشیه‌ ی جویبارها و گودال‌ ها، در بیشتر مناطق آسیا و ایران می‌ روید. ساقه‌ ی آن استوانه‌ ای و دارای شیارهای عمیق و پرزدار است که به آسانی قابل شناسایی است. برگ‌ های آن متقابل و دارای هفت تا یازده برگچه است. ریزوم این گیاه پوشیده از ریشه‌ های فراوانی است که جوانه‌ هایی از آن خارج می‌ شود و بدین نحو گیاه تکثیر می‌ شود. گل‌ های سنبل الطیب به رنگ سفید یا صورتی و به صورت خوشه‌ ای هستند. سنبل الطیب به حالت وحشی به مقدار بسیار زیاد می‌ روید.

قسمت مورد استفاده‌ ی این گیاه ریشه‌ ی آن است و معمولا از ریشه‌ ی گیاهی که بیش از سه سال عمر دارد، استفاده می‌ شود. سنبل‌الطیب پس از خشک‌ شدن به رنگ قهوه‌ ای در می‌ آید. طعم آن تلخ ولی خوشبو و معطر است. عطر آن پس از خشک‌ شدن بیشتر می‌شود. سنبل الجبل یا سنبل الطیب هندی یا سنبل العصافیر از تیره سنبل الطیب حاصل می‌‌ شوند. سنبل الطیب هندی گیاهی است پایا دارای ریزوم و برگ‌ های مجتمع در پائین و گل‌ های تقریباً منظم. این محصول کلا از کشور های جنوب شرقی ایران و بیشتر هندوستان به ایران وارد می‌ شود.

ریشه‌ ی سنبل الطیب حاوی یک درصد اسانس است. این‌ اسانس در ریشه‌ های تازه بیشتر است و به تدریج که ریشه خشک می‌ شود، مقدار اسانس آن کاهش می‌ یابد ولی بوی آن قوی تر می‌ شود. اسانس تازه به رنگ سبز مایل به زرد است و بر اثر ماندن غلیظ می‌ شود. سنبل‌ الطیب دارای آمیدون، تانن، املاح مختلف، اسید والریانیک، اسید فرمیک، اسید استیک، اسید پروپایونیک و منگنز است. ریشه سنبل طیب دارای تانن، گلوکز، نشاسته، املاح منگنز، یک گلوکزید و دو آلکوئید و همچنین اسید های مختلف است.

سنبل الطیب با طبیعت گرم و خشکش دارای خواص دارویی به شرح زیر است:

از مهم‌ ترین خواص سنبل الطیب، آرامش بخش‌ بودن آن است. به همین دلیل، به عنوان گیاه تقویت‌ کننده اعصاب شناخته می‌ شود. جوشانده سنبل الطیب توام با گل گاوزبان و لیمو عمانی در درمان مشکلات زیر موثر است:

1. ضعف و خستگی اعصاب
2. تحریکات عصبی
3. تشویش، دلهره، اضطراب، افسردگی
4. تشنج، صرع، سرگیجه
5. لرزش هیستری
6. درد های عضلانی (اسپاسم)
7. درد های عصبی
8. میگرن
9. اختلالات عصبی معده و روده
10. سیاتیک
11. مالیخولیا
12. یرقان

خیسانده سنبل الطیب، آرام بخش و خواب آور است و بی خوابی و دیدن خواب‌ های پریشان را برطرف می‌ سازد و دم‌ کرده سنبل الطیب، عوارض ناشی از استعمال دخانیات را برطرف می‌ نماید.

1. سنبل الطیب تقویت‌ کننده اعمال لوله گوارش است.
2. دم کرده سنبل الطیب، درد و قولنج معده و روده را برطرف ساخته و هضم و جذب غذا را تسهیل می‌ نماید.
3. دم‌ کرده سنبل الطیب، بواسیر را درمان می‌ کند.
4. جوشانده سنبل الطیب، کرم و انگل‌ های روده و معده را نیز دفع می‌ نماید.
5. گاز معده را از بین برده و درد معده را برطرف می‌ کند.
6. بازکننده‌ ی گرفتگی‌ های معده و کبد است.
7. برای تقویت معده و ایجاد اشتها، آن را با افسنطین می‌ خورند.
8. استفراغ را رفع می‌ کند.

1. دم‌ کرده سنبل الطیب، کلیه را فعال نموده و بر حجم ادرار می‌ افزاید و سبب دفع آب زیادی بدن می‌ گردد.
2. دم کرده سنبل الطیب، قند خون را کاهش داده و از تکرر ادرار در مبتلایان به بیماری قند می‌ کاهد.
3. سنگ مثانه را خرد و برطرف می‌ کند.

1. سنبل الطیب درمان‌ کننده تنگی نفس (آسم) و سرفه‌ های مزمن است.
2. از آن می‌ توان به عنوان خلط‌ آور نیز استفاده کرد.
3. دم‌ کرده ریشه سنبل الطیب خشک، درد های مشخص در قفسه سینه و پهلو ها را به هر علتی باشد تسکین می‌ دهد.

سنبل الطیب باعث تقویت قلب و کاهش فشارخون می‌ شود.

1. برای تنظیم عادت ماهیانه مفید است.
2. جوشانده این گیاه، کاهش‌ دهنده درد های قاعدگی است.
3. جوشانده سنبل الطیب، اختلالات رحمی مانند عوارض ناشی از یائسگی را برطرف می‌ سازد.

1. غرغره با جوشانده سنبل‌الطیب سبب ضدعفونی دهان و دندان و التیام زخم‌ ها و جوش‌ های دهان می‌ شود.
2. شست‌ و شوی چشم با دم‌ کرده سنبل الطیب و آب کثیر، چشم را ضدعفونی می‌ کند.

1. شست‌ و شو و ماساژ پوست سر با جوشانده سنبل الطیب سبب تقویت موی سر می‌ گردد.
2. برای تسریع در ترمیم زخم‌ ها، گرد سنبل الطیب را روی زخم‌ ها بپاشید.
3. جوشانده ریشه سنبل الطیب رنگ چهره را درخشان می‌ کند.
4. برای رفع پر خونی و قرمزی چشم و تقویت بینایی و بلند شدن مژه‌ ها، دم‌ کرده سنبل الطیب را با آب گشنیز مخلوط کنید و به چشم بمالید.
5. دهان را خوشبو می‌ کند.

1. سکسکه‌ ی مداوم را از بین می‌ برد.
2. تقویت‌ کننده نیروی جنسی است.
3. درد طحال را از بین می‌برد.
4. برای برطرف کردن ورم مخاط دهان، جوشانده‌ ی سنبل الطیب را قرقره کنید.
5. مصرف سنبل الطیب کیفیت خواب افرادی که از دارو های خواب آور پرهیز می کنند را نیز بهبود می دهد.
6. گیاه سنبل الطیب ضد التهاب مفاصل است.

1. چون سنبل الطیب برای کلیه مضر است، باید آن را با کتیرا خورد.
2. هیچ گاه بیش از ۲ یا ۳ هفته بدون وقفه از سنبل الطیب استفاده نکنید؛ زیرا می‌ تواند منجر به بروز سر درد و یا تپش قلب شود.
3. اگر دارو های خواب ‌آور استفاده می‌ کنید از خوردن سنبل الطیب خودداری نمایید چون باعث تشدید اثر دارو ها می‌ شود.

شایان ذکر است آثار دارویی ریشه‌ ی تازه‌ ی آن سه برابر خشک شده‌ ی آن است. سنبل الطیب باید در حرارت کم (کمتر از ۴۰ درجه) خشک شود، چرا که در حرارت بالا تمام اثر دارویی آن از بین می‌ رود. ریشه سنبل الطیب را در ماه‌ های مهر و آبان باید از زمین درآورید و با آب جاری بشویید و با پارچه خشک کنید و در جایی که دارای هوایی قابل عبور باشد آویزان کنید تا خشک شود. یا در کوره ملایمی بگذارید تا خشک شود.

1. گرد سنبل الطیب: ریشه‌ ی سنبل الطیب را خرد و در حرارت چهل درجه خشک کنید، سپس آن را آسیاب کنید و از الک ریز رد کنید.
2. مخلوط سنبل الطیب: چهار گرم گرد ریشه‌ی سنبل الطیب را با چهار گرم رازیانه و چهار گرم قند ساییده مخلوط کنید. این مخلوط را چهار قسمت کنید و در طول روز به فواصل مساوی بخورید.
3. معجون سنبل الطیب: پنج گرم گرد سنبل الطیب را با یک و شش دهم گرم دارچین یا نعناع و مقداری عسل مخلوط کنید. مقدار مصرف این معجون سه گرم در روز است.
4. تنتور والریان: صد گرم ریشه‌ ی سنبل الطیب را خرد کنید و در نیم لیتر الکل طبی شصت درجه بریزید و بگذارید بماند. هر روز آن را چند بار به هم بزنید و پس از پانزده روز آن را صاف کنید و در شیشه‌ ی دربسته‌ ای نگهداری نمایید. مقدار مصرف آن ده تا سی قطره است.
5. اسانس سنبل الطیب: این اسانس را می‌ توانید از مغازه‌ های عطاری خریداری کنید. اسانس سنبل الطیب برای رفع اغماء، هیستری و آسم بسیار مؤثر است. باید یک قطره از آن را روی قند ریخت و یا با عسل مخلوط کرد و خورد. می‌ توان این عمل را هر نیم ساعت تکرار کرد تا مریض بهبود یابد.
6. دم کرده سنبل الطیب: ۲ تا ۳ گرم از پودر گیاه، یک تا سه بار در روز مجاز است.

10 گرم ریشه‌ ی سنبل الطیب را در یک لیتر آب جوش بریزید و به مدت 10 دقیقه دم کنید، سپس آن را صاف کنید و در طول روز به جای آب، این دم‌ کرده را به مریض بدهید. در روشی دیگر، برای خاصیت ضد تشنجی، گرد سنبل‌الطیب را 5 تا 10 گرم در روز مصرف نمایید.

سنبل الطیب را می‌ توان به صورت مخلوط با گل گاوزبان ، لیمو عمانی و کمی نبات دم کرد که طعم خوبی نیز خواهد داشت.

شصت گرم ریشه خشک سنبل الطیب را در یک لیتر آب نیم گرم بریزید و دوازده ساعت دم کنید، بعد آن را از پارچه نازکی بگذرانید و صاف کنید و هر روز قبل از صبحانه و ناهار و شام یک فنجان از این دم کرده را سرد یا گرم بنوشید.

اگر می‌ خواهید شب‌ ها بدون کابوس بخوابید و بختک به سراغ شما نیاید، شب قبل از خواب یک یا دو فنجان از دم کرده سنبل طیب را بنوشید و به رختخواب بروید و در خواب عمیقی فرو روید.

وقتی معده منقبض می‌ شود، درد مخصوصی در شکم احساس می‌ کنیم که اگر دم کرده سنبل الطیب بنوشید درد را تسکین داده و برطرف می‌ کند. دم کرده سنبل الطیب را به ترتیبی که در مورد آسم شرح دادیم تهیه کنید و هر روز سه بار قبل از صبحانه، ناهار و شام یک فنجان از آن را بنوشید.

اگر فشارخون شما بالاست، هر روز سه بار قبل از صرف صبحانه، ناهار و شام، یک فنجان از دم کرده سنبل طیب را مصرف کنید. برای تهیه دم کرده سنبل طیب باید شصت تا صد گرم ریشه خشک آن را در یک لیتر آب گرم بریزید و دوازده ساعت بگذارید بماند، بعد از دوازده ساعت آن را صاف کنید و به ترتیبی که دستور داده شد مصرف کنید.

اگر دچار بی‌ خوابی هستید، قبل از اینکه به بستر خواب بروید، یک فنجان دم کرده سنبل الطیب را طبق دستور مصرف عمومی تهیه کنید و بنوشید.

دم کرده سنبل طیب را قبل از صبحانه، ناهار و شام بنوشید این دم کرده، سر دردهای شدید از جمله میگرن را بهبود می‌ دهد. برای تهیه دم کرده این گونه عمل کنید: شصت تا صد گرم ریشه خشک آن را در یک لیتر آب جوش بریزید و دم کنید و دوازده ساعت به حال خود وا گذارید و بعد آن را صاف کرده و بنوشید.

دم کرده ریشه سنبل الطیب که نسخه آن را برای درمان آسم شرح دادیم، اگر قبل از خواب یک یا دو فنجان نوشیده شود برای درمان اختلالات عصبی مختلف مفید است.

خانم‌ ها و دخترخانم‌ هایی که موقع قاعدگی دچار درد های شدید می‌ شوند، قبل از صبحانه، ناهار و شام یک فنجان دم کرده ریشه خشک سنبل طیب را مصرف کنند، درد آن‌ ها رفته رفته تسکین یافته و بکلی از بین خواهد رفت. برای تهیه این دم کرده باید شصت تا صد گرم ریشه خشک سنبل الطیب را در یک لیتر آب جوش دم کنند و دوازده ساعت بگذارند بماند. بعد آن را صاف کرده و به ترتیبی که توضیح داده شد مصرف کنند.

خانم‌ هایی که پا به سن گذاشته‌ اند، خواه ناخواه باید دوره یائسگی را به سر رسانند، معمولاً در آغاز این دوره اختلالاتی بوجود می‌ آید که عرق کردن و کلافه شدن از حرارت یکی از عوارض آن است. اگر خانم‌ ها علاوه بر رعایت اصول بهداشت غذایی، دم کرده سنبل الطیب را مصرف کنند. بدون شک آن اختلالات پیدا نخواهد شد و اگر شد دوران آن بسیار کوتاه و سبک خواهد بود. برای تهیه دم کرده سنبل الطیب خانم‌ ها باید شصت تا صد گرم ریشه خشک سنبل طیب را در یک لیتر آب داغ دم کنند و دوازده ساعت بگذارند بماند و سپس آن را صاف کرده و هر روز سه بار و هر بار یک فنجان از آن را قبل از صرف صبحانه، ناهار و شام بنوشند.

ریشه‌ ی له شده‌ ی سنبل الطیب را بر روی زخم یا کوفتگی قراردهید تا زودتر بهبود یابد.