مارچوبه و خواص آن

مارچوبه یکی از سبزی‌ هایی است که در بیشتر مناطق دنیا امکان کشت دارد. اگر چه در تمام این مناطق باید آن را در فصل بهار برداشت کرد. مارچوبه، منبع غنی اینولین، پورین، ویتامین‌ های C و E، سلنیوم، منیزیم و بسیاری از مواد معدنی دیگر است. عناصر مختلف در مارچوبه جمع شده و ترکیباتی با ارزش غذایی بالا را پدید آورده‌ اند. مارچوبه به دلیل آن که از فعالیت تنفسی بالایی برخوردار است، زود تر از سایر گیاهان خشک شده و آب ذخیره شده در خود را از دست می‌ دهد. فیبر موجود در مارچوبه سبب می‌ شود تا افراد با مصرف این ماده غذایی احساس سیری کرده و کمتر دچار گرسنگی شوند. به همین علت نیازی به مصرف غذاهای چرب و پر کالری ندارند.

مارچوبه، یکی از سبزی‌ های معروف از تیره "مارچوبه Asparagaceae" است که نام علمی آن"Asparagus Officinalis" است.

مارچوبه گیاهی است علفی و چند ساله که ارتفاع آن تا یک و نیم متر می‌ رسد و دارای شاخه‌ های نسبتا چوبی و صاف است. مارچوبه به صورت وحشی در اکثر نقاط دنیا می‌ روید. برگ‌ های آن فلسی شکل هستند و از کنار آن ها شاخه‌ های باریک، دراز و سبز رنگ به صورت دسته‌ های سه تا هشت‌ تایی خارج می‌ شوند .

ساقه‌ های نرم و ریزوم این گیاه، فلس مانند و پوشیده از ریشه‌ های متعدد به رنگ خاکستری است که همان قسمت خوراکی این گیاه می‌ باشد. گل های آن که در اوایل تابستان ظاهر می‌ شوند، به صورت آویخته و زر درنگ است. میوه‌ ی مارچوبه قرمزرنگ و دارای دانه‌ های سیاه متعدد است. این گیاه را به علت زیبا بودن، به صورت تزئینی در باغچه‌ ها می کارند. مارچوبه را در اوایل پاییز می چینند. این گیاه از زمان‌ های قدیم مورد استفاده‌ ی بشر بوده است.

از نظر طب قدیم ایران مارچوبه گرم و خشک است، بنابر این کسانی که سرد مزاج هستند، باید آن را با عسل و کسانی که گرم مزاج هستند، آن را با سرکه بخورند.

مارچوبه دارای آسپاراژین، کوئی ‎فرین، اینوزیت، تانن، اسید گالیک، آسیاراگوز و اسید سوکسی نیک می‌ باشد. دانه‌ ی ‎آن دارای پانزده درصد مواد روغنی می‌ باشد که روغنی زرد مایل به قرمز است.

مصرف مارچوبه زیاد برای زنانی که قصد بارداری دارند یا در مراحل اولیه بارداری هستند مفید است، زیرا مارچوبه حاوی مقدار زیادی فولات است که از بروز نقص لوله عصبی مادر زادی پیشگیری می‌ کند. تعادل پتاسیم و سدیم در مارچوبه، همراه با نوعی اسید امینه موجود در آن به نام آسپاراژین، به این میوه خاصیت مدر بودن می‌ بخشد. بنابر این، خوردن مارچوبه برای عملکرد بهتر کبد و کلیه مفید است و در طول دوره قاعدگی باعث کاهش نفخ می‌ شود. آنتی‎‌اکسیدان‌ های قوی موجود در مارچوبه مانند: ویتامین‌ های C، E و گلوتاتیون، خطر ابتلا به سرطان، بیماری‌ های قلبی و بیماری‌ های دژنراتیو ناشی از بالارفتن سن را کاهش می‌ دهد.

مارچوبه حاوی گلوکوزینولات‌ های سم‌ زدا و منبعی سرشار از ویتامین K است که باعث بهبود لخته‌ شدن خون می‌ شود. در صورت ابتلا به نقرس، باید از خوردن مارچوبه اجتناب کرد زیرا حاوی پورین است که باعث افزایش میزان اوریک اسید موجود در مفاصل می شود و این بیماری را تشدید می‌ کند.

درصد مواد موجود در مارچوبه به صورت زیر است :

1. خوردن آن قدرت بینایی را تقویت می‌ کند.
2. اگر هنگام شروع آب آوردن چشم خورده شود، آن را متوقف می‌ کند.
3. برای تقویت نیروی جنسی مفید است.
4. ضعف مثانه را برطرف می‌ کند.
5. برای تقویت قلب مفید است.
6. يرقان، خستگی و ضعف کبد را معالجه می‌ کند.
7. ملین است و یبوست را برطرف می‌ کند.
8. تب بر و ادرار آور است.
9. برای درد های روده مفید است.
10. مارچوبه به علت داشتن کلروفیل، خون‌ ساز است و کسانی که کم‌ خون هستند، می توانند از این گیاه استفاده کنند.
11. مارچوبه دارای آب زیادی است، بنابر این تمیز کننده‌ ی بدن از مواد سمی است.
12. مارچوبه به ساختن گلبول های قرمز خون کمک می‌ کند.
13. علاوه بر مارچوبه‌ ی پخته، می توان از دم‌ کرده‌ ی آن نیز استفاده کرد. برای تهیه‌ ی دم‌ کرده مارچوبه باید چند مارچوبه را در داخل یک ظرف آب جوش بریزید و مقداری هم رازیانه و جعفری به آن اضافه کنید و بگذارید به مدت پنج دقیقه دم بکشد. از این دم‌کرده به مقدار دو تا سه فنجان در روز برای تسکین و آرامش قلب استفاده کنید.
14. مارچوبه، تقويت کننده کبد است. خیسانده ریشه مارچوبه، درمان کننده یرقان، نارسایی­ های کبدی و مجاری صفراوی است.
15. مارچوبه، کلیه را فعال نموده و بر حجم ادرار می­ افزاید.جوشانده ريشه مارچوبه، انسداد مجاری ادرار و ناراحتی‌ های خروج ادرار را برطرف می­ سازد.
16. مارچوبه قلب را نیز تقویت نموده و طپش قلب را برطرف می­ سازد.

کسانی که مبتلا به ورم مجاری ادرار هستند و یا اشخاص عصبی، نباید مارچوبه مصرف کنند. همچنین مارچوبه برای مبتلایان به رماتیسم و سنگ کلیه مناسب نیست.

• مارچوبه را می‌ توان به صورت‌ های مختلف مصرف کرد. باید مارچوبه را با کمی آب و حرارت در ظرف‌ های ضد زنگ پخت و آن را تقریبا به صورت نیمه خام برداشت. آب مارچوبه را دور نریزید و از آن برای سوپ استفاده کنید، زیرا دارای ویتامین و املاح است.
• مارچوبه را می‌ توان در سالاد ریخت و يا از آن سوپ تهیه کرد.
• ساقه‌ های مارچوبه باید صاف، سفت و تیره و دارای فلس‌ هایی کاملا بسته و به هم تابیده باشند و بدون خم شدن شکسته شوند. مارچوبه باید در جای خنک نگهداری و در همان روز خرید، مصرف شود. زیرا عطر و طعم و ویتامین‌ های آن به سرعت از بین می‌ رود.
• شاخه‌ های مارچوبه‌ ی تازه راست و نرم و نوک آن باز نشده است. اگر فلس‌ های نوک آن باز باشد، نشانه‌ ی این است که گیاه مدت زیادی مانده و کهنه شده است.

• برای نگهداری مارچوبه، آن را در پارچه‌ ای مرطوب بیندید و در یخچال قرار دهید، زیرا گرما و خشکی، آن را از بین می‌ برد.