اسطوخودوس و خواص آن

• محتوای تغذیه‌ای
• شناخت اسطوخودوس از نظر گیاه‌شناسی
• خواص‌طبی اسطوخودوس
• خواص دم‌کرده‌ی اسطوخودوس
• دیگر خواص‌درمانی اسطوخودوس
• موارد منع‌مصرف اسطوخودوس
• شیوه و میزان مصرف اسطوخودوس
• موارد مصرف اسطوخودوس در زیبایی
• کاربرد اسطوخودوس در آشپزی

اسامی دیگر اسطوخودوس: اسطوقدوس- لاواندر- نام علمی Lavandula

طبع ومزاج: گرم و خشک

مصلح یا بهبود دهنده: افراد صفراوی مزاج باید آن‌ را با سکنجبین یا کتیرا مصرف نمایند.

طعم: تلخ

اسطوخودوس گیاهیست چندین ساله و خودرو، به ارتفاع حدود نیم‌متر با برگ‌های متقابل، باریک، دراز، سبز مایل به خاکستری و پوشیده از کرک‌های سفید پنبه‌ای، گل‌های آن به رنگ‌ بنفش و به صورت سنبله می‌باشند. گل‌ها که به صورت سنبله در نوك‌ ساقه جمع می‌شوند، آبی و ریزند ( ۶×۳ میلی‌متر) و بوی معطر و دلپذیری دارند. گل‌های اسطوخودوس در تابستان باز می‌شوند.

اسطوخودوس معمولا به صورت انبوه در مناطق گرم مخصوصاً روی شیب‌های آهکی می‌روید. در جنوب فرانسه، مناطق مدیترانه و تورنتو به مقدار زیاد وجود دارد و بسته به شرایط محیط و خاک به شکل‌های مختلف ظاهر می‌شود.

ثابت شده اسطوخودوس برای پیشگیری، بهبود یا درمان مشکلات زیر دارای خاصیت‌ دارویی موثر است:

دم‌کرده‌ی گل اسطوخودوس، در زمینه‌ی اختلالات عصبی درمان‌کننده‌ی موارد زیر است:

• بیماری‌های عصبی
• افسردگی
• سرگیجه حاصل از میگرن
• خستگی عضلات و بیخوابی
• همچنین دم‌کرده‌ی گل‌های این گیاه در معالجه ضربه‌های مغزی، تشنج، بیهوشی و فلج بسیار موثر است و به عنوان تقویت‌کننده سیستم اعصاب می‌تواند؛ دردهای‌ عصبی را تسکین دهد.

دم‌کرده‌ی گل اسطوخودوس تنگی‌نفس یا آسم، بیماری‌های سینه و سرفه، برونشیت، عفونت‌های دستگاه‌تنفسی و سرماخوردگی یا زکام را درمان می‌کند.

• ضماد گل اسطوخودوس، درد مفاصل را تسکین داده، شل‌کننده عضلات و ضد اسپاسم است.
• روغن‌گیاه بـه‌ صـورت موضعی برای درمان رماتیـسم، دردهـای‌عـصـبی، پیچ‌خوردگی‌ها و دندان‌درد توصیه می‌شود.
• مالیدن چندقطره از آن بر‌ پیشانی هماننـد چـای‌گیاهی، سردردهای یک‌طرفه را درمان می‌کند.

شست‌و‌شوی زهدان با آب جوشانده گل اسطوخودوس، اختلالات‌ رحمی و ترشحات‌ رحم را از بین می‌برد و عادت‌ ماهانه را تنظیم می‌نماید.

1. آرام‌بخش
2. رفع‌کننده فراموشی و تقویت‌ حافظه
3. باعث برطرف شدن غم‌ و‌ اندوه
4. برای پیشگیری از آب‌آوردن بدن
5. برطرف‌شدن زردی
6. از بین‌برنده‌ی کرم‌های معده‌ و‌ روده
7. مناسب برای افرادی که دست‌ و‌ پای آن‌ها زیاد به خواب می‌رود.

از دیگر خواص‌ درمانی اسطوخودوس می‌توان موارد زیر را نام برد:

• برای رفع‌ تهوع، استفراغ و سوءهاضمه مفید است.
• مالیدن پماد اسطوخودوس، زخم‌ها را ضـدعفونی کرده و التیام می‌بخشد.
• اسـانس اسطوخودوس بادشکن، محرک و باکتری‌کش است و برای دفع حشرات، تسکین‌ نیش حشرات و گزش جانوران نیز کاربرد دارد.
• گل‌هـای اسطوخودوس برای تومورهای سینه، کبد، زردپی، طحال و سایر انواع سرطان مصرف می‌شود.
• سرشاخه‌های گلدار اسطوخودوس برای نفخ و کولیک استفاده می‌شود.
• بخور اسطوخودوس زمـانی بـرای کولیک، غش، گیجی، ضربان‌قلب نامنظم ناشی از هیجانات عصبی، بی‌اشتهایی و اسپاسم‌هـا اسـتفاده می‌شده است.
• تقویت‌کننده گردش‌ خون و معده است و تپش‌ قلب را از بین می‌برد.
• بهبود دهنده جوش‌های‌ پوستی، زخم‌ها و کورک‌ها است.
• نقرس و ضربدیدگی را بهبود می‌دهد.
• باعث عرق‌کردن شده و تب را پایین می‌آورد.
• صفرا‌بر است. کبد را به کار انداخته و بیماری‌های کبدی را برطرف می‌سازد.
• برای تقویت‌ عمومی بدن خوب است.
• از آن می‌توان به عنوان مسهل و تمیز‌کننده استفاده کرد.
• با تأثیر بر روده‌ کوچک، ادرارآور است و برای رفع بیماری‌های مجاری ادراری مفید است.
• اسطوخودوس را در دسته‌گل‌های خشک‌شده، معمولاً برای خوشبو کردن اماکن بکار می‌برند.
• اسطوخودوس متبلور را برای تزیین کیک و یک نوع شیرینی مخصوص به کار می‌برند.
• اسطوخودوس بوی بسیار مطبوعی دارد. و به همین علت در عطرسازی مصرف می‌شود. در گذشته آب‌ اسطوخودوس را اغلب بانوان به‌عنوان عطر مصرف می‌کردند.

• اسطوخودوس گیاهی است بی‌ضرر که همه می‌توانند از آن استفاده کنند فقط برای اشخاص صفراوی مزاج خوب نیست و باعث آشفتگی می‌شود اینگونه اشخاص باید آن‌ را با سکنجبین یا کتیرا بخورند.
• اسانس در دوزهای بالا سمی مخدر است که می‌تواند باعث مرگ ناشی از تشنج شود.
• اسانس اسطوخودوس می‌تواند التهاب‌ پوستی به‌وجود آورد.
• از مصرف مقادیر زیاد این گیاه در طی دوران بارداری خودداری نمایید، زیـرا بـاعث تحریک انقباضات‌ رحم می‌شود.

دم‌کرده‌ی اسطوخودوس:

• برای مصرف عمومی دم‌کرده اسطوخودوس به این روش تهیه می‌شود. حدود پنج‌گرم سرشاخه‌ی گلدار و یا گل این گیاه را در یک‌ لیتر آب‌جوش بریزید و به مدت ده‌ دقیقه دم کنید. مقدار مصرف این دم‌کرده سه تا چهار فنجان در روز است.

• برای سؤهاضمه، نفخ، دل‌پیچه، میگرن و بی‌اشتهایی در مواقع ابتلا به زکام، برونشیت، تنگی‌نفس، گریپ و سیاه‌سرفه روزی سه‌فنجان از این دم‌کرده بنوشید: ۳گرم گل‌ اسطوخودوس را در يك‌ ليتر آب‌ جوش دم کنید. از صافی بگذرانید و شیرین کنید (در صورت تمایل با عسل).
• اگر شب‌ها، پیش از خواب این دم‌کرده نوشیده شود؛ خواب را آسان می‌کند: ۲۰گرم سرشاخه‌های گلدار را در ۱۰۰گرم آب بریزید و بجوشانید. صاف‌کنید و شکر بزنید. یکی دو فنجان پیش از خواب بنوشید.
• دستوری دیگر برای رفع بی‌خوابی: یک قاشق چای‌خوری پودر اسطوخودوس را با یک قاشق چای‌خوری پودر سنبل‌الطیب مخلوط کنید، در یک لیوان آب‌ جوش بریزید و به مدت ده‌ دقیقه دم کنید. این دم‌کرده را یک ساعت قبل از رفتن به رختخواب میل کنید تا بی‌خوابی برطرف شود.
• برای برطرف‌کردن سوءهاضمه، یک قطره اسانس اسطوخودوس را در یک لیوان آب نیم‌گرم بریزید و میل کنید و یا یک فنجان از دم‌کرده‌ی آن بنوشید.
• برای برطرف شدن رعشه و سرگیجه، حدود پنج‌گرم از پودر آن‌ را با عسل مخلوط کنید و هر شب بخورید.
• اگر چند قطره از این روغن را روي يك تكه‌قند چکانده بخورند، میگرن را بر طرف خواهدکرد.

استنشاق:

چند گل‌خشك را بکوبید و گرد را استنشاق کنید.

روغن اسطوخودوس :

• ۴۰گرم گل اسطوخودوس را به مدت دو هفته در يك‌ ليتر روغن‌ زیتون بخوابانید. برای درمان ضربدیدگی و دردهای رماتیسمی به موضع بمالید.

• برای رفع بی‌خوابی، یک قطره از روغن اسطوخودوس را روی یک تکه پنبه بچکانید و آن‌ را داخل بالش خود قرار دهید. از خواب مطبوعی بهره‌مند می‌شوید.
• برای درمان بیماری‌های ریوی، دو تا سه قطره روغن اسطوخودوس را با یک قاشق غذاخوری روغن‌ بادام و با روغن‌ زیتون مخلوط کنید و سینه و پشت بیمار را ماساژ دهید.
• برای رفع‌خستگی و آرامش، چند قطره روغن اسطوخودوس را در وان آب‌گرم بریزید و برای مدت یک‌ ربع ساعت در آن دراز بکشید.

غرغره:

چند قطره اسانس اسطوخودوس را در يك ليوان آب‌ولرم چکانده و غرغره کنید.

اسانس اسطوخودوس:

• از تقطیر گل و سرشاخه‌های گلدار این گیاه اسانس به دست می‌آید که مایعی است زرد رنگ یا زرد مایل به سبز که دارای بوی بسیار مطبوعی است. اسانسی که تنها از گل‌ها تهیه شده باشد؛ بهترین کیفیت را دارد.
• برای مصرف، یک قطره از آن‌ را با یک قاشق روغن‌ بادام و یا روغن‌ زیتون مخلوط و برای ماساژ استفاده کنید.
• برای رفع سردرد، ۲۰قطره از اسانس اسطوخودوس را با مقدار مساوی از روغن بادام مخلوط کرده و به گیجگاه می‌مالند.

کمپرس اسطو‌خودوس:

• سی‌گرم گل و یا سرشاخه‌ی گلدار این گیاه را با یک‌لیتر آب‌جوش مخلوط و به مدت ده‌ دقیقه دم کنید.
• اسطوخودوس درمان‌کننده‌ی رماتیسم، آرتروز و نقرس است. برای این منظور کمپرس آن‌ را بر روی عضو مورد نظر بگذارید و یا اینکه دو قطره روغن آن‌ را با یک قاشق روغن بادام و یا روغن‌ زیتون مخلوط کنید و عضو دردناک را با آن ماساژ دهید.

گل و سرشاخه‌های گیاه اسطوخودوس:

• برخی معتقدند كه يك كيسه كوچك اسطوخودوس را اگر شب‌ها زیر بالش بگذارند سردرد رفع و خواب آسان می‌شود.
• اگر اسطوخودوس خشک را در کیسه‌ای ریخته و در قفسه لباس یا ملحفه‌جات و لباس قرار دهید نه تنها آنها را معطر و تازه نگه می‌دارد بلکه مانع از پرورش بید و سایر حشرات شده و حشرات را دور می‌کند.

• اسطوخودوس را می‌توان با نتایج بسیار مطلوبی به عنوان مقوی و ضد‌بو به‌کار برد.
• بـرای برطرف‌کردن بوهای نامطبوع در منزل چند قطره روغن اسطوخودوس را در آب بریزید و بگذارید به آرامی بجوشد. عطر مطبوعی را در هوا پخش می‌کند.
• اگر چند قطره اسانس اسطوخودوس را به دست و پا بمالید برای جلوگیری از عرق کردن بسیار مناسب است.

• در صنعت عطرسازی و تهیه صابون‌ها، سرکه‌های معطر، توتون‌های گیاهی و ساشه‌های معطر به‌کار می‌رود.
• در مصر باستان یکی از موادی بود که در مومیایی کردن اجساد استفاده می‌شد.
• زخم‌های کهنه با مالیدن اسانس اسطوخودوس که در الکل حل شده است، برطرف می‌شود.
• اسانس اسطوخودوس می‌تواند از پوسته شدن پوست‌های سوخته در اثر آفتاب جلوگیری کند.

• گل‌های تازه و ساقه‌ها به عنوان طعم‌دهنده نوشیدنی‌ها و ژله‌ها استفاده می‌شود.
• اسانس آن در دادن طعم میوه به نوشیدنی‌ها، بیسکویت‌ها، شیرینی‌ها، دسر لبنيات، ژلاتین‌ها و پودینگ‌ها معمولاً در غلظت کمتر از oppm 4 استفاده می‌شود.