اسفرزه و خواص آن

• بررسی اسفرزه از نظر گیاه شناسی
• طبع و مزاج اسفرزه
• ترکیبات شیمیایی اسفرزه
• خواص و فواید اسفرزه
• موارد منع مصرف اسفرزه
• شیوه مصرف اسفرزه

اسفرزه یک فیبر محلول است که از دانه های گیاه اسفرزه مشتق شده است. به عنوان یک مکمل غذایی استفاده می شود و معمولاً به شکل پوسته، گرانول، کپسول یا پودری یافت می شود. با این حال می تواند از طریق غلات صبحانه غنی شده و غذاهای پخته شده به دست آید. اسفرزه یکی از عوامل مهم در کاهش یبوست است و به دلیل حلالیت بسیار خوبش می تواند آب را جذب و به یک ترکیب غلیظ و لزج تبدیل شود که یبوست را کاهش می دهد.

اسفرزه یا اسپرزه گیاهی است علفی یک ساله به ارتفاع ۱۰-۳۵ سانتی متر از تیره بارهنگ است. این گیاه کوچک، دارای ساقه کوتاه و برگ‌ های باریک و دراز و نوک تیز پوشیده از تار های نرم و نقره‌ ای است. گل‌ های آن که به وضع مجتمع در کناره برگ‌ های قسمت انتهایی ساقه به شکل سنبله‌ هایی واقع بر روی پایه بلند ظاهر می‌ گردد، دارای براکته‌ های باريك در قاعده گل آذین است. میوه‌ اش به شکل پوشینه، شکوفا، دوخانه‌ ای و محتوى يك دانه كوچك لغزنده و به رنگ قهوه‌ ای در هر خانه است. این گیاه بومی جنوب ایران است. محصول اسفرزه بازار گیاهان دارویی ایران از هندوستان و پاکستان و از طریق مبادلات مرزی نیز وارد می‌ گردد.

در طب سنتی طبیعت اسفرزه سرد و تر شناخته شده است. نوع سفید رنگ اسفرزه مرغوب تر است و در آب ته نشین می شود. مانند خاک شیر و تخم شربتی دارای لعاب است که موجب رفع تشنگی و یبوست می شود.

حدود ۳۰ درصد پوشش دانه اسپرزه را یک ماده جاذب آب تشکیل می‌ دهد که موسیلاژ نامیده می‌ شود و پس از خیس شدن و جذب آب، لعاب می‌ دهد. همین که دانه اسفرزه با آب آغشته شد، حدود ۱۰ برابر حجم خودش متورم می‌ شود و به شکل لعابی در می‌ آید. همچنین در آن ماده‌ ای به نام آکوبین در ساقه و برگ‌ ها وجود دارد. دارای ترکیبات پلی‌ فنولیک نیز می‌ باشد.

بیشتر بخوانید: انواع شیوه های مصرف گیاهان دارویی

1. دمنوش گیاه اسفرزه برای لاغری و کاهش وزن مناسب است.
2. گرفتگی صدا که از گرمی و حرارت باشد را برطرف می‌ کند.
3. برای کاهش درد و رفع خارش و قطع خونریزی بواسیر نافع است.
4. نوشیدن آب دم کرده آن برای درمان سوزاک موثر است.
5. اسهال‌ های مزمن را رفع می‌ کند.
6. استفاده از اسفرزه برای کاهش بیماری‌ های قلبی توصیه شده است.
7. لعاب اسفرزه پخته شده برای التیام زخم‌ ها و آبسه‌ ها به کار می‌ رود.
8. نرم کننده‌ ی شکم، ضد زخم روده و معده و ضد خونریزی سینه است.
9. غرغره کردن لعاب آن گلو درد را برطرف می‌ کند.
10.  همچنین برای رشد و نرم کردن مو و جلوگیری از دوتا شدن تار های مو بسیار مفید است.
11.  اگر آب آن را در دهان نگه دارید، برفک و سوختگی و تاول و زخم‌ های دهان را درمان می‌ کند.
12.  تسهیل کننده‌ ی عمل هضم است.
13.  این فیبر طبیعی را می توان به عنوان ماسک زیبایی نیز استفاده نمود که از پوست و موی شما محافظت کند.
14.  قابض، ملین و رفع‌ کننده‌ ی التهاب است.
15. برای برطرف کردن عفونت‌ های صفرا مؤثر است.
16.  برای بهبود اندام ضرب دیده و نیش زنبور توصیه شده است.
17. شست و شوی چشم متورم با لعاب اسفرزه موجب تسکین و ضد‌ عفونی چشم می‌ گردد.
18.  ناراحتی‌ های تنفسی را برطرف می‌ کند.
19.  خیسانده اسفرزه بیماری‌ های کلیه را درمان و موجب کاهش درد های کلیوی می‌ گردد.
20.  نارسایی‌ های کبد را درمان می‌ نماید.
21. مصرف 5 گرم اسفرزه دو بار در روز برای کاهش قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 بسیار موثر است.

• توجه شود که در استعمال خارجی هیچ گاه نباید اسفرزه کوبیده خورده شود زیرا خوردن کوبیده آن خطرناک است و خوردن حدود 40 گرم آن موجب سرد شدن بدن، تنگی نفس و سرانجام منجر به غش و توقف نبض و پس از مدتی احتمالاً منجر به مرگ می‌ شود.
• مبتلایان به نارسایی‌ های قلبی، افراد مبتلا به دیابت، کودکان، خانم‌ های باردار و افرادی که دچار مشکل تنفسی هستند باید قبل از مصرف اسفرزه با پزشک مشورت کنند.

• ضماد کوبیده اسفرزه را با سرکه و روغن گل سرخ مخلوط کنید برای تسکین درد های مفصلی و نقرس نافع است.
• اگر اسفرزه را با تخم شربتی و خاکشیر (هر کدام ۱۰۰ گرم) ترکیب کرده و هر روز یک قاشق سوپ خوری آن را در ۲ لیوان آب حل کرده مصرف کنیم برای رفع خارش تن و تصفیه خون و باز شدن اشتها مفید است.
• برای تسکین سر درد، گل ختمی کوبیده را با لعاب آن مخلوط کنید و بر پیشانی بمالید.
• اگر اسفرزه خورده شود و به قدر کافی آب زیاد خورده نشود، روده‌ ها ورم کرده و چون آب مدفوع کاملاً جذب می‌ شود، برعکس انتظار، خروج مدفوع سخت می‌ شود. پس فراموش نشود که با اسفرزه باید آب زیاد خورده شود.