بادرنجبویه و خواص آن

• بررسی بادرنجبویه از نظر گیاهشناسی
• مواد تشکیل دهنده بادرنجبویه
• خواص و فواید بادرنجبویه
• موارد منع مصرف بادرنجبویه
• شیوه مصرف بادرنجبویه

طبع و مزاج بادرنجبویه:  سرد و خشک

اسامی دیگر بادرنجبویه: گل حنا- بلسان- ترنجان- نام علمی Dracocephalum- نام انگلیسی lemon balm، balm mint

طعم بادرنجبویه: ترش و کمی تلخ با بوی لیمو

گیاهیست پایا از خانواده نعناع، پر شاخه و پرپشت به ارتفاع ۳۰ تا ۸۰ سانتی متر که بسته به شرایط اقلیمی بیشتر و یا کمتر هم می‌شود. برگ‌ها قلبی شکل، متقابل و دندانه دار با دندانه‌های فاصله دار از هم هستند. ساقه این گیاه مانند سایر گیاهان خانواده نعناعیان چهارگوش و مستقیم است. ریشه‌ها به رنگ قهوه‌ای و از روی استولون‌ها خارج می شوند. گل‌ها به رنگ سفید و به تعداد ۶ تایی در محور برگ‌ها ظاهر می‌شوند. میوه آن چهار فندقه‌ای و به رنگ قهوه‌ای است. قسمت مورد استفاده این گیاه برگ و سرشاخه‌های جوان آن است.

زیستگاه و کشت: گیاه بومی مناطق مدیترانه شرقی است و در مناطق مدیترانه‌ای و آسیای غربی شمال آفریقا و ایران می‌روید. این گیاه در ایران اطراف تهران، نواحی شمالی و شرقی ایران و آذربایجان می‌روید.

1 تا 0.2 درصد اسانس دارد؛ که بیشترین قسمت آن را ترکیبات اکسیژنه‌ای مانند سیترال (a وb)، اکسید کاریوفیلن و استات اوژنول تشكيل می‌دهند. فلاونوئیدهایی مانند لوتئولین، ترپنوئیدها و تانن‌ها و گیکوزیدهای ژرانیول و نرول و اوژنول نیز در گیاه یافت می‌شوند.

1. با مقادیر كم، يك داروی بادشکن است ولی مقادیر زیاد آن خاصیت خواب آور ملایم دارد.
2. فشار خون را کمی پایین می‌آورد.
3. تقویت کننده قلب و مغز و حواس و بازکننده انسداد عروق مغزی بوده و در رفع کابوس، غش، سکسکه، تحليل سودا و امراض بلغمی و بیماری‌های کلیه موثر است.
4. برای برونشیت به عنوان خلط آور مصرف می‌شود.
5. افزایش دهنده تعریق بدن، ضد ویروس، ضد باکتری، ضددرد، ضد اسپاسم (گرفتگی عضلات) است.
6. برگ‌های بادرنجبویه برای درمان افسردگی و تنش‌های عصبی مفید می‌باشد. آرام بخش خفیف، ضد افسردگی و مفرح است. مطالعاتی که در آلمان انجام شده است، نشان می‌دهد که اسانس بادرنجبویه و به خصوص سیترال آن باعث این آرامش در دستگاه مرکزی اعصاب می‌شود.
7. مصرف دمنوش بادرنجبویه دردهای پیش از قاعدگی و عوارض یائسگی را رفع می‌نماید.
8. برگ‌های بادرنجبویه  محرک دستگاه گوارش است و  برای اختلالات معده، تهوع، نفخ، درد شکم و تسکین حالات عصبی مصرف می‌شود. مخصوصا در افرادی که در هنگام عصبی شدن دچار مشکلات گوارشی می‌شوند بسیار توصیه می‌شود.
9. برگ‌های بادرنجبویه برای پایین آوردن تب نیز استفاده می‌شود.
10. گیاه بادرنجبویه سبب کاهش دردهاي ناشي از ميگرن و سردردهاي تنشي مي‌شود.
11. مصرف خوراکی دم کرده برگ‌های بادرنجبویه  و یا گذاشتن آن بر روی تب خال باعث بهبود آن می‌شود.
12. روغن بادرنجبویه دارای همان خواص برگ‌هایش است اما بسیار قوی تر از آن است.
13. یکی دیگر از مزایای بادرنجبویه تأثیر آن روی آریتمی قلبی است
14. بادرنجبویه تنها یا با ترکیب گیاه سنب‌الطیب برای درمان بی‌خوابی و اضطراب مفید است

• بهتر است اشخاص گرم مزاج بادرنجبویه را نخورند و اگر هم مصرف کردند، برای رفع عوارض آن می‌توانند از گل بنفشه و سکنجبین استفاده کنند.
• تهوع و گیجی، تحریکات پوستی، در مواردی ناراحتی گوارشی، خستگی عمومی، احساس سنگینی در سر، بی حسی و سپس خواب عمیق و کاهش فشار خون در مصرف بیش از حد اتفاق می‌افتد. در صورت بروز هر نوع واکنش حساسیتی، باید مصرف این گیاه را قطع کنید. با مشاهده هرگونه عارضه جانبی مصرف بادرنجبویه به پزشک خود اطلاع دهید.
•  با توجه به فعالیت ضد تیروئیدی بادرنجبویه، این گیاه نباید توسط افراد مبتلا به اختلالات تیروئیدی مصرف شود.
• خانم‌های باردار قبل از مصرف منظم بادرنجبویه باید با پزشک مشورا کنند.

• بادرنجبویه رایحه‌ی دل‌نشینی دارد که شبیه بوی لیموست. می‌توانید از آن برای طعم دادن به گوشت و غذاهای دریایی استفاده کنید یا در نوشیدنی‌های میوه‌ای بریزید و میل کنید.
• دم کرده بادرنجبویه به این شکل تهیه می شود که ۵ الی ۲۵ گرم گیاه را در يك ليتر آب جوش ریخته و 10 الی 15 دقیقه اجازه می‌دهند دم بکشد. این دم کرده را نباید جوشاند.