رایج ترین شیوه های مصرف گیاهان دارویی

استفاده از گیاهان دارویی یکی از قدیمی ‌ترین روشهای درمان است که در تمامی تمدن ‌ها از جمله ایران سابقه طولانی دارد و امروزه نیز از جایگاه ویژه‌ ای در علم پزشکی برخوردار است. در سالهای اخیر پیشرفت های بسیار خوبی در زمینه‌‌ کشت گیاهان دارویی صورت گرفته که منجر به توسعه‌ صنعت دارو سازی شده و به این طریق پزشکی مدرن توانسته است بسیاری از بیماریهای غیر قابل علاج و غالباً مرگ زودرس را معالجه نماید.

در هنگام خرید گیاهان دارویی دقت کنید که اجزای گیاه سالم باشند، تغییر رنگ، آلودگی خاک و شن و یا قارچ و کپک نداشته باشند. درباره نگهداری گیاهان دارویی در منزل باید گیاهان را درون ظروف شیشه ای در بسته و به دور از نور نگهداری کنید و گیاهان و ادویه ها را حداکثر برای مصرف شش ماه پودر کنید. (گیاه پودر شده در طولانی مدت خواص خود را از دست می دهد.)

بیشتر بخوانید: تاریخچه گیاهان دارویی

طرز تهیه داروهای گیاهی به روشهای مختلفی چون دم ‌کرده، جوشانده، شیرابه و… صورت می ‌گیرد که در ادامه به توضیح در مورد هر یک از آنها خواهیم پرداخت.

طب سنتی ایران از دیر باز تاکنون به کمک داروهای مختلف به درمان بیماریها پرداخته است. داروهای سنتی ترکیباتی کاملا طبیعی هستند که با توجه به خواص درمانی گیاهان دارویی مختلف تهیه می‌ شوند. در گذشته نبود امکانات و نیاز به درمان مناسب، باعث مصرف داروهای سنتی توسط نیاکان ما می ‌شد. امروزه همچنان ما به خاصیت درمانی گیاهان و داروهای سنتی باور داریم. در ادامه به بررسی روش‌ های مختلف استفاده از گیاهان دارویی می ‌پردازیم.

طب سنتی با استفاده از خواص درمانی گیاهان به درمان بسیاری از بیماریها می پردازد. دمنوش گیاهی از طریق دم کردن یا جوشاندن بخش های مختلف گیاهان به دست می آید. روش جوشاندن اغلب برای تهیه داروهای گیاهی توصیه می‌ شود که در اثر حرارت دیدن و یا حل شدن در آب، مواد موثره آنها از بین نمی‌ رود. داروهای گیاهی که از ریشه، پوست، دانه‌ ها، بدست می ‌آیند، معمولا به صورت جوشانده مصرف می ‌شوند. توجه داشته باشید برای تهیه جوشانده ‌ها نباید از ظروف آهنی استفاده کنید.

گیاهانی که دم کرده آنها به عنوان داروی سنتی اهمیت بالایی دارند عبارتند از:

• چای سبز
• زنجبیل
• بابونه
• نعناع
• چای سیاه
• دارچین

این روش اغلب برای گیاهانی به کار برده می‌ شود که مواد موثر آنها در اثر حرارت خراب شده و یا تبخیر می ‌گردد. برای تهیه این نوع داروی گیاهی مقدار مورد نظر از گیاه خرد شده را با 4/1 لیتر آب سرد مخلوط کرده و درب ظرف را می‌ پوشانید. پس از گذشت ۶ تا ۱۲ ساعت عصاره گیاهی آماده است. هرچه مدت زمان خیساندن گیاه بیشتر باشد، عصاره به دست آمده بهترخواهد بود.

عصاره ها قوی تر از تنتور هستند. برای تهیه عصاره گیاهان دارویی، ابتدا گیاه تازه را در هاون کوبیده و یا در دستگاه‌ های خرد کننده به خوبی له می ‌کنند. سپس آن را داخل یک پارچه تمیز ریخته و فشار می ‌دهند. چنانچه از این روش تهیه دارو گیاهی به منظور مصرف خوراکی استفاده می ‌کنید، توصیه می ‌شود هر بار یک قاشق مرباخوری از شیرابه را در مقداری شیر یا آب حل نموده و میل کنید. عصاره گیاهان مختلفی در طب سنتی قرار می گیرد که مهمترین آنها عبارتند از:

• شیرین بیان
• رازک
• کاکل ذرت
• زالزالک
• گیلاس وحشس
• شبدر شیرین

پماد ها ترکیباتی نیمه جامد هستند که روی پوست مالیده می شوند، با توجه به روش تهیه و هدف از مصرف پماد، ساختار آن از خیلی چرب تا خمیری متغیر است. ساده ترین پماد مورد استفاده در طب سنتی از ترکیب موم عسل با روغن زیتون یا دیگر روغن های گیاهی تهیه می شود.

پودر کردن روشی مناسب برای گیاهان خشک شده است. در این روش تهیه گیاهان دارویی کافی است تا مقدار تعیین شده از گیاه را در هاون کوبیده و به صورت پودر درآورید، سپس به وسیله یک الک ریز آن را الک نمایید. برای مصرف خوراکی مقدار مورد نظر از پودر گیاه را در یک قاشق غذا خوری شیر یا آب حل کرده و میل کنید. برای مصرف خارجی مانند سایر پودر ها آن را بر روی قسمت مورد نظر بپاشید. بهترین روش برای استفاده از خواص گیاهان تلخ، بد بو و بد مزه، مصرف آن ها به شکل قرص است.

ضماد از بخش دارویی گیاهان به همراه ترکیب خمیری شکل تهیه می شود. به طور کلی ضماد ها در مواردی به کار می ‌روند که نیاز به رفع کبودی و کوبیدگی، التهاب، احتقان، آرام کردن خراش ‌ها، کشیدن چرک از دمل‌ ها و خارج کردن سموم از بدن وجود دارد. در این روش معمولا گیاهان به صورت خمیر درآمده و به طور مستقیم بر روی بدن قرار می ‌گیرند. در برخی موارد نیز ابتدا ضماد را بر روی پارچه تمیز کشیده و سپس مورد استفاده قرار می ‌دهند. ضماد با نام‌ های بانداژ یا کمپرس نیز شناخته می‌ شود.

در طب سنتی گاهی از آب گیاهان و میوه ها به عنوان داروی سنتی استفاده می شود. بهترین روش برای جذب ویتامین و مواد معدنی موجود در گیاهان نوشیدن آب آنها است. آب گیاهان باید در مدت کوتاهی مصرف شود، زیرا ویتامین موجود در آن خیلی سریع کاهش یافته و تخمیر می شود.

اسانس روغنی از مایعات فرّار گیاه و دیگر ترکیبات معطرآن استخراج می شود. اغلب ما با اسانس های روغنی مانند اسطوخودوس برای آرامش و اکالیپتوس برای سرماخوردگی و سرفه آشنا هستیم. اسانس روغنی اغلب برای استعمال خارجی مناسب است، همچنین می توان از آنها بصورت رقیق شده در آب، پماد و حمام، یا دیگر روغن ها استفاده کرد.

یکی از مواردی که عامل بسیار مهمی در میزان کیفیت و تاثیر گذاری دارو های گیاهی به شمار می ‌رود، مرغوب بودن گیاهان دارویی مورد استفاده است. این گیاهان می ‌بایست به روش صحیح برداشت شده، خشک و سپس انبار و نگهداری شوند تا مصرف آنها اثر درمانی مطلوب داشته باشد.

همچنین توجه داشته باشید دستور تهیه دارو (دم‌ کرده، جوشانده، خیسانده و…) که در نسخه ذکر شده باید به طور دقیق اجرا شود، زیرا در این دستورات مواد موثر موجود در گیاهان در نظر گرفته شده است. برگ، گل، ساقه، دانه، شکوفه، ریشه و بذر گیاهان خواص دارویی بسیار زیادی دارند و می‌ توانند درمان طبیعی برای بسیاری از بیماری ‌ها و مشکلات باشند. گیاهان دارویی با توجه به مواد موثری که دارند به روشهای مختلفی مورد استفاده قرار می ‌گیرند که دم‌ کرده و جوشانده از رایج‌ ترین آنها است. توصیه می ‌کنیم در صورتی که تهیه گیاهان دارویی با کیفیت و مرغوب برایتان امکان ‌پذیر نیست و یا نحوه صحیح استفاده از گیاهی را نمی دانید، از داروهای گیاهی آماده موجود در بازار استفاده کنید.