آشنایی با خواص بی نظیر شلغم

شلغم یک ریشه‌ ی خوراکی است که خواص فراوانی برای سلامت بدن دارد. حتما در فصل‌های سرد سال شنیده‌ اید که توصیه می‌ کنند برای رهایی از سرماخوردگی و پیشگیری از بیماری ‌های فصل، شلغم بخورید. بسیاری از افراد طعم شلغم را دوست ندارد ولی اگر خواص بی ‌نظیر آن را بدانید، به خوردن آن علاقه مند می‌ شوید. شلغم میوه نیست، بلکه ریشه ‌ی گیاه است. این ریشه‌ ی خوراکی یکی از مهم ‌ترین محصولات باغی در کل دنیاست. هم انسان ‌ها از آن استفاده می ‌کنند و هم ریشه و ساقه‌ ی آن در برخی نقاط دنیا، خوراک حیوانات است. رایج ‌ترین انواع شلغم‌ ها رنگ بنفش، قرمز یا سبز در قسمت بیرونی دارند و داخل آن ‌ها سفید است. هم ریشه و هم برگ ‌های این گیاه قابل خوردن و سرشار از انواع ویتامین ‌ها و مواد مغذی است. مثل بسیاری از ریشه‌ های خوراکی، شلغم هم خواص بسیار زیادی برای سلامتی دارد.

شلغم سرشار از مواد مغذی و ضروری برای سلامت بدن است. بیشتر سبزیجات شبیه شلغم، کالری کم و در عین حال مواد مغذی فراوانی دارند. شلغم هم سرشار از ویتامین‌ها و مواد معدنی است. هم برگ‌ ها و هم ریشه‌ ی شلغم منابع بسیار غنی از ویتامین C هستند که از بدن در برابر آسیب‌های رادیکال‌ های آزاد محافظت می ‌کند. وقتی سطح این مولکول‌ ها در بدن بالا می‌ رود، باید با مصرف ویتامین C یا سایر مواد مغذی مبارزه ‌کننده با رادیکال ‌های آزاد، آن ‌ها را از بین ببرید. این ویتامین، جذب آهن در بدن را افزایش می ‌دهد و کمک می ‌کند تا کلسترول خون، تنظیم شود علاوه‌ بر‌ این، برگ شلغم سرشار از ویتامین K و A است که ویتامین‌ های محلول در چربی هستند. این ویتامین‌ ها وقتی در بدن بهتر جذب می ‌شوند که همراه با چربی مصرف شوند. ویتامین K به‌عنوان یک عامل لخته ‌کننده‌ی خون، به جلوگیری از خونریزی بیش‌ از‌ حد کمک می‌ کند. به علاوه، ویتامین A برای سلامت چشم، پوست و ریه، مفید است. برگ شلغم هم حاوی مقادیر زیادی فولات است که به تولید گلبول‌ های قرمز خون و به جلوگیری از بی‌ نظمی رشد جنین کمک می ‌کند.

دراینجا 11 مورد از خاصیت های مهم شلغم را آورده ایم که با مصرف به اندازه ی آن می توانید به سلامت بدن خود کمک کنید.

شلغم حاوی چندین ترکیب گیاهی مفید است که با ویژگی ‌های ضد سرطانی مرتبط است. شلغم علاوه بر مقدار بالای ویتامین C که می‌ تواند به جلوگیری از رشد و گسترش سلول‌های سرطانی کمک کند، سرشار از گلوکوزینولات است، آنها گروهی از ترکیبات گیاهی فعال هستند که فعالیت آنتی‌ اکسیدانی هم دارند، به این معنی که اثرات تحریک ‌کننده سرطان ناشی از استرس اکسیداتیو را کاهش می‌ دهند. علاوه‌ بر این، شلغم حاوی مقادیر بالایی از فلاونوئیدها، به‌ ویژه آنتوسیانین، نوع دیگری از آنتی ‌اکسیدان است که اثرات ضد سرطانی آن ثابت شده است. آنتوسیانین‌ ها در میوه‌ها و سبزی‌های آبی و بنفش مانند شلغم وجود دارند و مصرف آن‌ ها، احتمال ابتلا به بیماری‌های مزمن و مخرب را کاهش می ‌دهد.

کنترل سطح قند خون برای سلامتی، به‌ویژه برای کسانی که دیابت دارند، بسیار مهم است و تحقیقات روی حیوان ها نشان می‌ دهد که شلغم می تواند اثرات ضد دیابتی داشته باشد. نتایج مشابهی پس از آزمایش اثرات ضد دیابتی برگ ‌های شلغم هم به دست آمد .یک تحقیق ۲۸ روزه روی موش‌های مبتلا به دیابت نشان داد آن‌ هایی که روزانه ۹۰ تا ۱۸۰ میلی‌گرم عصاره‌ی برگ شلغم (۲۰۰ تا ۴۰۰ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم) تغذیه می ‌کردند، قند خون آن‌ ها به میزان قابل‌ توجهی کاهش یافت و سطح کلی کلسترول و کلسترول LDL بدن آن‌ ها کاهش پیدا کرد.

هر دو مطالعه به این نتیجه رسیده‌اند که اثرات ضد دیابتی شلغم و عصاره‌ی برگ شلغم می تواند با دلایل زیرمرتبط باشد.

• افزایش پاکسازی قند خون
• کاهش تولید گلوکز (قند) توسط کبد
• کاهش جذب کربوهیدرات

التهاب با بسیاری از بیماری‌ های مزمن مانند ورم مفاصل، سرطان و فشار خون بالا ناشی از سفت شدن رگ ‌ها مرتبط است. گلوکوزینولات موجود در شلغم به ایندول و ایزوتیوسیانات تجزیه می ‌شود که هر دو محصول جانبی زیست ‌فعال با خواص ضد التهابی هستند. یک نوع خاص از این دو در شلغم، آرولکسین نام دارد که مطالعات نشان می ‌دهد ترکیبات التهابی مانند اکسید نیتریک را، که نوعی رادیکال آزاد درگیر در فرآیند التهاب است مسدود می ‌کند. به ‌عنوان مثال، مطالعات آزمایشگاهی و حیوانی نشان داده‌ اند که آرولکسین به طور قابل‌ توجهی التهاب و آسیب را در سلول‌ های روده بزرگ انسان و کولون موش با غیرفعال کردن یک مسیر التهابی، کاهش می ‌دهد.

معمولاً منبع اصلی آهن از انواع مختلف گوشت می آید. اما معلوم شد که سبزیجات خاصی، از جمله شلغم، حاوی مقدار زیادی آهن در آن است. بنابراین شلغم به عنوان یک آهن در نظر گرفته شده که برای بدن تولید سلول های قرمز خون تولید می کند. همان طور که می دانید، گلبول های قرمز خون بسیار مهم هستند که مواد مغذی را از غذایی که می خورید، منتقل می کند. بنابراین اگر بدن شما مقدار کافی گلبول های قرمز را تولید می کند، به این معنی است که بدنتان گردش خون بهتری دارد و شما سالم تر خواهید بود.

شلغم حاوی مقدار زیادی از ویتامین C، E و بتا کاروتن است. دارای آنتی اکسیدان های قوی هستند که با رادیکال های آزاد مبارزه می کنند. در نتیجه اکسیداسیون کلسترول بد به طور قابل توجهی کاهش می یابد و رگ های خونی بدن سالم می مانند. علاوه بر این، مواد مغذی در شلغم مقدار مواد خطرناک ویژه ای به نام هموسیستئین را کاهش می دهند، ماده ای که می تواند به دیواره رگ های خونی آسیب برساند. بنابراین اگر می خواهید از مشکلات سلامتی خطرناک مانند بیماری عروق کرونر دوری کنید، مصرف شلغم یک انتخاب عالی خواهد بود.

بر اساس داده‌ های منتشر شده توسط دانشکده پزشکی هاروارد، برای زنان در سنین باروری، مصرف آهنِ بیشتر از منابع گیاهی مانند اسفناج، لوبیا، کدو و لوبیا سبز می‌ تواند قدرت باروری را تقویت کند. مصرف اسید فولیک کافی در دوران بارداری هم برای محافظت از جنین در برابر نقص‌های لوله عصبی لازم است. برگ شلغم منبع خوبی از اسید فولیک و آهن است و برای زنان در دوران بارداری ضروری است. مصرف منظم این سبزیجات ریشه ‌ای، همراه با سایر سبزیجات سبز برگ، می‌ تواند زنان باردار را از نظر تغذیه‌ای روزمره حمایت نماید و آن ‌ها را دچار عوارض ناشی از کم‌ خونی در بارداری مانند زایمان زودرس نکند.

کولین موجود در برگ شلغم می‌ تواند به بهبود الگوی خواب و بهتر شدن خلق ‌و‌خو کمک کند. شلغم حاوی کولین است و این ماده مغذی مهم، به بهبود خواب، حرکت عضلات، یادگیری و حافظه کمک می ‌کند. کولین همچنین به حفظ ساختار غشای سلولی و انتقال تکانه‌های عصبی کمک می ‌کند و التهاب مزمن را کاهش می ‌دهد. فولات که در برگ شلغم هم یافت می‌ شود، می تواند با جلوگیری از تشکیل بیش ‌از‌حد هموسیستئین در بدن، به کاهش افسردگی کمک کند. هموسیستئین می‌تواند از رسیدن خون و سایر مواد مغذی به مغز جلوگیری کند. هموسیستئین بیش ‌ازحد در تولید هورمون‌ های ایجاد کننده‌ی احساس خوب مثل سروتونین، دوپامین و نورپی‌نفرین تداخل ایجاد می ‌کند. این هورمون‌ها خلق ‌وخو، خواب و اشتها را تنظیم می‌ کنند.

یک فنجان شلغم خام که وزن آن حدود ۱۳۰ گرم می‌ شود ۲٫۳۴ گرم فیبر دارد. فیبر به کاهش فشار و التهاب روده‌ی بزرگ کمک می ‌کند. رژیم غذایی حاوی فیبر زیاد، خطر ابتلا به انواع مشکلات گوارشی را کاهش می‌ دهد.

شلغم و سایر محصولات غذایی که فیبر زیادی دارند با جذب آب در روده و تسهیل کردن حرکت مواد غذایی و مدفوع در روده، علائم بیماری دیورتیکولیت التهاب دیورتیکول‌های جدار روده را کاهش می ‌دهد. البته گاهی اوقات پزشکان به افراد مبتلا توصیه می‌کنند که رژیم غذایی حاوی فیبر بالا نداشته باشند. در سال ۲۰۱۴ تحقیق انجام شد که نشان داد که انواع مختلف فیبر، تأثیرات متفاوتی روی احتمال ابتلا به دیورتیکولیت دارند اما در مجموع، فیبر خطر ابتلا را کاهش می ‌دهد.

برگ شلغم به خاطر مقدار زیاد ویتامین A، به حفظ سلامت پوست و مو کمک می‌ کند. این ویتامین برای رشد تمام بافت‌های بدن لازم از جمله پوست و مو لازم است. ویتامین A نقش مهمی در تولید سبوم دارد که موها را مرطوب نگه می‌ دارد. ویتامین C هم برای تولید کلاژن ضروری است و کلاژن ساختار اصلی پوست و مو را تشکیل می ‌دهد. این ویتامین برای بهبود عملکرد سیستم ایمنی بدن هم لازم است. ریزش مو می تواند یکی از نتایج کمبود آهن باشد. مصرف کافی مواد حاوی آهن مثلا برگ شلغم، می ‌تواند به پیشگیری از ریزش مو کمک کند. کمبود آهن در رژیم غذایی می ‌تواند بر نحوه‌ ی استفاده ‌ی بدن از انرژی تأثیر بگذارد. برگ شلغم منبع خوبی از آهن است و می ‌توانید آهن لازم بدن را تأمین کند.

کمبود آهن یکی از رایج‌ ترین انواع کمبود های مواد مغذی در بدن ومهم ‌ترین دلیل ایجاد کم ‌خونی است. مصرف غذاهای سرشار از ویتامین C همراه با غذاهای سرشار از آهن، قابلیت جذب آهن را در بدن افزایش می‌ دهد. شلغم سرشار ازآهن است و گنجاندن آن در رژیم غذایی می‌ تواند در مبارزه با خستگی ناشی از کم‌ خونی مؤثر باشد. برگ شلغم هم یکی از منابع غنی آهن و ویتامین C است.

ویتامین K و کلسیم موجود در برگ شلغم به جلوگیری از پوکی استخوان و قوی نگه داشتن استخوان ‌بندی کمک می کند. کارشناسان مصرف کم ویتامین K و کلسیم را با خطر بیشتر شکستگی استخوان مرتبط می ‌دانند. مصرف کافی ویتامین K می ‌تواند سلامت استخوان را با بهبود جذب کلسیم، کاهش دفع کلسیم از طریق ادرار و عمل به ‌عنوان یک اصلاح‌ کننده پروتئین‌ های ماتریکس استخوان بهبود بخشد. شلغم حاوی بالاترین میزان کلسیم در هر گرم از هر میوه یا سبزی است. ویتامین A، فسفر و منیزیم هم سلامت استخوان ‌ها را تقویت می ‌کنند.

• شلغم از نظر طب قدیم ایران گرم و تر است.
• شلغم مقوی و اشتها آوراست
• شلغم سرفه را تسکین می دهد.
• ترشی شلغم بهترین نوع ترشی است زیرا مقوی معده و روده ها و اشتها آور است.
• آب شلغم قند خون را پائین می آورد
• خوردن آب شلغم درمان کننده جوش صورت است.
• آنهایی که حافظه ضعیف دارند، شلغم بخورند زیرا شلغم حافظه را تقویت می کند.
• شلغم شب کوری را درمان می کند.
• شلغم بعلت داشتن ویتامین B1 علاج کم خونی است.
• شلغم بعلت داشتن ید فراوان ترشحات غده تیروئید را تنظیم می کند .
• شلغم درمان بسیاری از بیماریهای پوستی است.
• شلغم پخته بهترین دارو برای برونشیت است.
• در تقویت تخمدان ‌ها نقش اساسی دارد و رحم را، تقویت می‌کند.
• آرام ‌بخش و ترمیم ‌کننده سریع زخم‌ها بوده و برای تقویت کبد مفید است.

شلغم در کنار تمام خواص و فواید خود در صورت زیاده ‌روی در مصرف آن ممکن است موجب بروز عوارضی شود. ازجمله عوارض شلغم ایجاد حساسیت غذایی است. افرادی که به سبزیجاتی از جمله کلم و گل کلم حساسیت دارند، احتمال اینکه به شلغم نیز حساسیت داشته باشند، وجود دارد. عوارض و علائم حساسیت به شلغم شامل مواردی مانند آبریزش بینی، آبریزش چشم، سرفه، آسم و ورم لب‌ها هستند. شلغم سرشار از فیبر است و زیاده‌روی در مصرف شلغم می‌ تواند موجب بروز مشکلات گوارشی مانند گاز روده، انسداد روده، اسهال و غیره شود‌. زیاده روی و افراط در مصرف شلغم به افراد دیابتی توصیه نمی‌ شود، زیرا میزان جذب شکر در بدن را افزایش داده و وضعیت بیماردیابتی را بدترمی کند. از دیگر عوارض زیاده ‌روی در مصرف شلغم کاهش شدید فشار خون است. شلغم حاوی مقادیر بالایی از پتاسیم است و از این رو زیاده‌روی در مصرف شلغم منجر به افت شدید و ناگهانی فشار خون می‌شود.

شلغم حاوی آنتی‌ اکسیدان‌های فراوانی است و از همین‌ رو می ‌تواند منجر به اختلال در سیستم ایمنی بدن می شود و احتمال ابتلا به بیماری‌های مانند سرطان‌ها را افزایش می‌ دهد، زیرا زمانی ‌که مقدار آنتی اکسیدان‌ها خیلی زیاد می‌ شود، علاوه بر رادیکال‌ های آزاد سلول‌ های بدن را نیز مورد هدف خود قرار می‌ دهند و موجب آسیب رسیدن به آن ‌ها می‌ شوند، البته این در مواردی است که بیش از حد مصرف شود.